51
نقش عناصر تاریخی در تبیین عقاید اهل بیت علیهم السلام

دانشگاه لندن است.۱ یکی از معروف‌ترین کتاب هایی که لمبتون نوشته، دولت و حکومت در اسلام۲ نام دارد. او در این کتاب در بارهٔ شیعیان می‌نویسد:

شیعه در ابتدا یک جنبش سیاسی _ مذهبی بود که معتقد بود رهبری جامعهٔ اسلامی بر عهدهٔ علی [علیه السلام] و فرزندان ایشان است؛ امّا بعدها بر اثر وقایعی که اتّفاق افتاد، این مذهب تبدیل به نوعی پوشش برای تمامی جنبش‌های اسلامی شد.۳

وی معتقد است:

تفکّر شیعه تا زمان امام صادق[علیه السلام] وجود نداشته و پس از آن با تلاش‌های هشام بن حکم به ثمر نشسته است. این دکترین بیشتر جنبهٔ دینی داشته تا جنبهٔ سیاسی.۴

او در ادامه با تحلیلی از عنصر عصمت در اندیشهٔ شیعی، می‌گوید:

شیعیان معتقدند که امام به عنوان جانشین پیامبر باید معصوم بوده و از خطا، هم در عمل و هم در گفتار، مبرّا باشد. این اندیشه، بر خلاف اندیشهٔ دیگری است که پیش از آن، مقبول شیعیان بود؛ مانند هشام بن حکم که معتقد بود نیازی به عصمت پیامبر نیست... بی‌گناهی و عصمت پیامبران و امامان، نقش مهمّی در امامت نزد شیعیان دارد؛

1.وی در دوران پهلوی، به مدّت طولانی در ایران سکونت داشت و در زمینۀ کشاورزی در شهرها و روستا‌های ایران دست به تحقیق زد و علاوه بر اخذ مدرک دکتری، کتاب مالک و زارع در ایران را تألیف کرد. خانم لمبتون در تألیف کتاب‌های تاریخ اسلام کمبریج در کنار برنارد لوییس و پی. ام. هولت به عنوان ویراستار و نیز در تألیف کتاب تاریخ ایران کمبریج، حضوری فعّال داشت به طوری که مقالات این کتاب ها زیر نظر وی تألیف شده‌اند. خانم لمبتون به مطالعه در زمینهٔ اندیشهٔ سیاسی فرق مختلف اسلامی نیز به مطالعه پرداخته و کتاب‌هایی تألیف نموده است.

2.. State and Government in Medieval Islam.
این کتاب در سال ۱۹۸۱م. توسّط دانشگاه آکسفورد در هفده فصل و ۳۶۴ صفحه به چاپ رسید و در سال ۱۹۸۵ تجدید چاپ شد.

3.همان، ص ۲۱۹.

4.. همان، ص ۲۲۸ و ۲۲۹.


نقش عناصر تاریخی در تبیین عقاید اهل بیت علیهم السلام
50

برخی از محقّقان غربی نیز تلاش کرده‌اند تا در تحقیقات جدید خود، با استفاده از روش‌های نو و انجام مطالعات تاریخی در آثار علمی سه قرن نخست و تحلیل آنها، به شناسایی تشیّع بپردازند. مطالعهٔ آثار مستشرقان در زمینهٔ شیعه‌شناسی نشان می‌دهد که تبیین خاستگاه تشیّع، پایهٔ پژوهش‌ ها و تحلیل‌های برخی از آنها است. بعضی از مستشرقان در تبیین موضوع فوق، به این نتیجه رسیده‌اند که افکار و عقاید شیعیان، پایه و اساسی در کتاب و سنّت ندارد و زاییدهٔ جریان‌ها و حوادث گوناگون تاریخی است. با این حال، در ده‌های اخیر میان ایشان آثاری بسیار متفاوت از این دیدگاه نیز مشاهده می‌شود.۱ اینک، برای نمونه به آرای خانم آن کترین سواینفورد لمبتون، همیلتون الکساندر روسکین گیپ و نیز اتان کلبرگ _ که در حال حاضر یکی از مهم‌ترین نظریه‌پردازان این حوزه به شمار می‌آید _، اشاره می‌شود:

آن کاترین سواینفورد لمبتون

خانم کاترین لمبتون۲ مستشرق معروف انگلیسی و استاد زبان فارسی در

1.. برای پی بردن به نمونه‌هایی از دیدگاه‌های مستشرقان در بارهٔ پیدایش تشیّع، ر.ک: عوامل مؤثر در پیدایی تشیّع از دیدگاه مستشرقان، محمدجواد یاری، مرتضی امامی.
تقسیم‌بندی دیدگاه‌ها: پیدایش تشیّع در روز سقیفه و جدال سیاسی، ر.ک: نخستین اندیشه‌های شیعی، ص ۹؛ عقیدة الشیعة، ص ۱۱ و ۱۲؛ تشیّع و مقاومت و انقلاب (مجموعه مقالات)، ص ۳۳؛ تشیّع در هند، ص ۸.
در بارۀ پیدایش تشیّع در جریان قتل عثمان و بیعت با علی علیه السلام، ر.ک: تشیّع، ص ۱۵؛ تاریخ سیاسی صدر اسلام، ص ۱۳۹ و ۱۹۰؛ فرقهٔ اسماعیلیه، ص۱۰.
در بارۀ پیدایش تشیّع بعد از جنگ جمل تا شهادت حضرت علی علیه السلام ر.ک: اسلام در ایران شعوبیه، ص ۲۵؛ فلسفه و کلام اسلامی، ص ۲۰؛ پیدایش و گسترش تشیّع، ص ۴۴.
در بارۀ برآمدن شیعه در واقعهٔ کربلا، ر.ک: تاریخ الادب العربی، ص ۳۱۹_ ۳۲۱.
در بارۀ برآمدن شیعه از سوی ایرانیان، ر.ک: تاریخ ادبیات ایران، ج ۴، ص ۲۶.

2.. Ann Katharine Swynford Lambton.

  • نام منبع :
    نقش عناصر تاریخی در تبیین عقاید اهل بیت علیهم السلام
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 5148
صفحه از 211
پرینت  ارسال به