جعفر هدایت كردند. آنها جعفر را ملاقات كردند و خواستار شركت در مراسمى شدند كه پیش‌تر، در این قبیل مواقع برگزار می‌شد. این عدّه از جعفر خواستند که به آنها بگوید چه مقدار پول با خود آورده‏اند و چه كسى این وجوهات را به آنها داده است؟ جعفر پاسخ داد كه او پیش‌گو و فال‌بین نیست و آنچه امامیه در بارهٔ امام عسكرى علیه السلام مدّعى هستند [که چنین علمی داشته]، دروغى بیش نیست؛ زیرا تنها خداوند آگاه به این قبیل امور است. جعفر از ایشان خواست تا وجوهات را تحویل دهند؛ ولى ایشان از این كار سر باز زدند و نزاع بین آنها آشكار شد. در حین دعوا، شخصى وارد شد. آنان را به نام صدا زد و به‌سوى منزلى راه‌نمایى كرد و در آن جا شخصى را به ایشان نشان داد كه به نظر مى‏رسید وكیل امام دوازدهم علیه السلام باشد. وكیل مبلغ وجوهاتى را كه آورده بودند، به آنها گفت و آنها امامت امام دوازدهم را پذیرفتند. با انجام این امر، به آنها دستور داده شد که از این پس، وجوهات را به شخص معیّنى در بغداد تحویل دهند.^۱

در نمونهٔ دیگر، احمد بن ابراهیم که گویا به تازگی شیعه شده امّا از آموزه‌های شیعی بهره‌ برده است، مى‏گوید:

در سال ۲۶۲ با حكیمه دختر امام جواد علیه السلام و خواهر امام هادى علیه السلام از پشت پرده‏ سخن گفتم و از او در بارهٔ امام هر زمان پرسیدم. وى همه آنان را نام برد، تا این‌كه به آخرین امام رسید و چنین گفت: «دوازدهمین آنان حجّة بن الحسن بن على است». به وى گفتم: آیا او را شخصاً دیده‏اى، یا این امر را از طریق خبر دریافت كرده‏اى؟ گفت: «بلكه این، خبرى است كه حسن بن على به مادرش نوشته است». گفتم: فرزند حسن كجا است؟ گفت: «در پنهان به سر مى‏برد». گفتم: شیعیان در امور دینى خود باید به چه كسى رجوع كنند؟ گفت: «به مادر حسن بن على». گفتم: آیا من

امام یازدهم علیه السلام نیز همان شیوهٔ پدر را _ حتّی با کمی شدّت _ در برابر شیعیان به کار می‌گرفتند و جز در مواردی که برای اعلام حضور به دارالحکومه رفت و آمد داشتند، از پشت پرده با عموم شیعیان و حتّی خواص سخن می‌گفتند تا درک عمومی شیعیان نسبت به امام غایب کاملاً ملموس گردد.^۱ با این همه، برخی گزارش‌ها از ملاقات برخی از خواصّ شیعه با امام عصر در همان دوران کوتاه امامت امام عسکری علیه السلام حکایت دارد.^۲

به هر روی، این یک واقعیت است که امام عسکری علیه السلام دارای جانشینی بوده که مورد تأکید امامان در این دوره بوده و تردیدی میان شیعیان در آن رخ نداده است و حتّی مخفی بودن آن حضرت از دید همگان نیز امری پذیرفته شده بوده است. اندک ادّعاهای دروغین و دیدگاه‌های غیرمستند نیز به ‌سرعت از سوی شیعیان و با همان ملاک‌های طرح شده در دوره‌های پیشین (مانند سؤال از حلال و حرام و...) مورد تردید واقع شد و به انزوا خزید. یکی از فرزندان امام به نام جعفر، ادّعای امامت کرد و دست به کتابت نامه به برخی از اصحاب امامیه زد؛ ولی تلاش او با درایت احمد بن اسحاق اشعری و توقیع امام عصر علیه السلام ناکام ماند. امام علیه السلام در این نامه، به عبارت‌هایی مشابه زیارت جامعه استناد می‌کند.^۳ همچنین، ماجرای دو فرستاده اهل قم و برخورد ایشان با جعفر، برادر امام عسکری علیه السلام گویای همین واقعیت است. شیخ صدوق می‌گوید:

عدّه‏اى از اهالى قم كه در میان آنها محمّد بن جعفر حِمیَرى قرار داشت، بدون آن‌كه از وفات امام عسكرى علیه السلام مطّلع باشند، وارد سامرّا شدند. آنها استفتائات و وجوهاتى به همراه داشتند. در آن جا خبر رحلت امام عسكرى علیه السلام را شنیدند. ایشان را به ‌سوى