185
نقش عناصر تاریخی در تبیین عقاید اهل بیت علیهم السلام

او هم‌نام و هم‌کنیه رسول خدا صلّی الله علیه وآله است. او کسى است که زمین برایش درپیچیده شود و هر مشکلى برایش هموار گردد. اصحاب او به تعداد اهل بدر ۳۱۳ نفرند که از دورترین نقاط زمین به گرد او فراهم آیند و این همان فرمایش خداوند است که: «هر جا که باشید، خدا همهٔ شما را فراهم آورَد، که خدا بر هر چیزى توانا است».۱ پس هنگامى که این تعداد افراد مخلص گرد آیند، خداوند متعال امر خود را ظاهر سازد و چون عقد _ که آن ده هزار مرد باشد _ براى او کامل شود، به اذن و فرمان خداى تعالى قیام کند.۲

علاوه بر این، تلاش امامان به ویژه امام عسکری علیه السلام، بر ارتباط غیر مستقیم با شیعیان، مخصوصاً از طریق نایبان و وکلا و ارجاع به آنان۳ بوده است. این رفتار، نشان از زمینه‌سازی و عادی‌سازی دوران غیبت دارد. این در حالی است که در دوره‌های پیشین، خصوصاً در دورهٔ اوّل و دوم، مراجعه به امامان موضوعیت داشته است؛ امّا در دورهٔ متأخّر، اقتضائات گوناگون پیش‌گفته و نیز اهمّیت موضوع غیبت امام دوازدهم، ملاقات و مراجعه به وکلا را به جای ملاقات حضوری با امام قرار داده است.

برای نمونه‌، احمد بن اسحاق از امام هادی علیه السلام سؤال می‌کند که دسترسی به شما در همه اوقات میسّر نیست، در این صورت سخن چه کسی را بپذیرم و امر چه کسی را امتثال کنم؟ حضرت در جواب، به تأیید عثمان بن سعید عَمری می‌پردازد:

عَمری مورد اطمینان من است. هر چه به تو رساند، از جانب من است و هر چه به تو گوید، از طرف من می گوید. پس سخنش را گوش فرا ده و مطیع او باش ‏که ‏فرد وثیق و‏ امینی است.۴

1.سورۀ بقره، آیۀ ۱۴۸.

2.. الإحتجاج، ج ‏۲، ص ۵۲۳.

3.. رجال الکشّی، ص ۴.

4.. الکافی، ج ۱، ص ۳۳۰ و موارد مشابه دیگر، الغیبة، طوسی، ص ۳۵۵.


نقش عناصر تاریخی در تبیین عقاید اهل بیت علیهم السلام
184

تمام امامان در توانایی‌ها و معرفت کلّی به عدم تمایز ائمّه از یکدیگر، وسیله بودن امامان برای ارتباط خلق با خدا.۱

موضوع غیبت امام دوازدهم و سازمان وکالت

گفته شد که آشنایی عمومی شیعیان با موضوع غیبت امام دوازدهم، به سال‌های پیشین باز می‌گردد. در این دوره، زمینهٔ فهم این موضوع با توجّه به دور از دسترس بودن امامان و پیگیری امور شیعیان از طریق انسجام‌بخشی به سازمان وکالت،۲ اهمّیت فراوانی یافت.

در پاره‌ای از روایات، دوازدهمین جانشین پیامبر، صاحبِ حکومتی فراگیر و بر‌پا کننده عدل و دارای برخی صفات دیگر معرّفی شده و در کنار آن، بر عدم توانایی عمومی برای رؤیت آن امام نیز تأکید شده است. سخن امام جواد علیه السلام خطاب به عبد العظیم بن عبد الله حسنى، توضیح روشن این موضوع است:

هر کدام از ما، قائم به امر خداوند و هادى به دین او است؛ امّا قائمى که خداوند توسّط او زمین را از لوث وجود اهل کفر و انکار پاک سازد و آن را پر از عدل و داد نماید، کسى است که ولادتش بر مردم پوشیده و شخصش از ایشان پنهان و بردن نامش حرام است و

1.. «...والباب المبتلى به الناس. من اتیکم نجى ومن لم یأتکم هلک... بکم فتح الله و بکم یختم و بکم ینزّل الغیث و بکم یمسک السماء أن تقع على الأرض إلاّ بإذنه و بکم ینفّس الهم ویکشف الضُرّ و عندکم ما نزلت به رسله و هبطت به ملائکته... اصطفاكم بعلمه و ارتضاكم لغیبه و اختاركم لسرّه و اجتباكم بقدرته و أعزّكم بهداه و خصّكم ببرهانه و انتجبكم لنوره و أیّدكم بروحه و رضیكم خلفاء في أرضه و حججاً على بریّته،.... و الباب المبتلی به الناس... من والاكم فقد والى اللّه و من عاداكم فقد عادى اللّه... عصمكم‏ اللّه من الزَّلل و آمنكم من الفتن و طهّركم من الدنس و أذهب عنكم الرجس و طهّركم تطهیراً... و عندكم ما نزلت به رسله و هبطت به ملائكته». همان جا.

2.. سازمان وکالت، ص ۵۱۳.

  • نام منبع :
    نقش عناصر تاریخی در تبیین عقاید اهل بیت علیهم السلام
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    01/01/1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 5233
صفحه از 211
پرینت  ارسال به