اموال، وارثان زمین و وارثان کتاب، به کار رفته است. برای نمونه، در مورد وارثان کتاب آمده است: «ثُمَّ أَوْرَثْنَا ٱلْكِتَابَ ٱلَّذِينَ ٱصْطَفَيْنَا مِنْ عِبَادِنَا فَمِنْهُمْ ظَالِمٌ لِّنَفْسِهِ وَ مِنْهُم مُّقْتَصِدٌ وَ مِنْهُمْ سَابِقٌ بِالْخَيْرَاتِ بِإِذْنِ ٱللَّهِ».^۱ امام باقر علیه السلام این آیه را چنین معنا کرده است:

«سَابِقٌ بِالْخَيْرَاتِ » امام است. «مِنْهُم مُّقْتَصِدٌ » كسى است كه امام را بشناسد، و «ظَالِمٌ لِّنَفْسِهِ » كسى است كه امام را نمی‌شناسد.^۲

احادیث نبوی مانند «لكل نبیٍّ وصیٌّ و وارث و إنّ علیاً وصیّی و وارثی»،^۳ حدیث مؤاخاة،^۴ سخن امام علی علیه السلام در معرّفی خود با عبارتِ «أنا وصیّ الأوصیاء»^۵ و در باره اهل بیت علیهم السلام: «فیهم الوصیة و الوراثة»،^۶ سخن امام حسن علیه السلام در وفات امام علی علیه السلام: «أنا ابن النبیّ و أنا ابن‏ الوصی‏»^۷ و سخن امام حسین علیه السلام در روز عاشوراء با جمله نورانیِ «ألست ابن بنت نبیكم و ابن‏ وصیّه‏ و ابن‏ عمّه» ^۸ و ده‌ها مورد دیگر، نمونه‌هایی هستند که در آنها واژهٔ وصیّت و وراثت به کار رفته و اطلاق و اجمال در معنای وصیّ و وارث، به چشم می‌خورد.

عصمت

پیش از این گفته شد که آیه عصمت و نزول آن در بارهٔ اهل بیت علیهم السلام، بیانگر محتوایی عظیم در معارف نبوی است؛ امّا در این دوره، تصریح به عمق این معنا، امری فراتر از درک عمومی است. از این رو، پیامبر خدا و ائمّه علیهم السلام، با

با این همه، زمینه برای عرضه این موضوع آن قدر نامناسب بود که حتّی در برابر جمله معروف امام علی علیه السلام در بارهٔ علم فراوانش؛ «سلونی قبل أن تفقدوني» نیز واکنش شایسته‌ای رخ نداد.

همچنین، واژه امامت نیز در عبارت‌های کوتاهی مانند «عليّ إمام کلّ مؤمن بعدي»،^۱ «... امام امّتي بعدي»،^۲ «مرحباً بسیّد المسلمین و إمام المتّقین»،^۳ «والطاعة نظاماً للملّة والإمامة أمناً من الفُرقة»^۴ گزارش شده است. اجمال‌گویی، در همهٔ این موارد نیز به چشم می‌خورد.

وراثت و وصیت

در بارهٔ متون حامل واژه «وصایت» و« وراثت»، دو نکته حائز اهمّیت است: نخست آن‌که در طول۲۳ سال نبوّت پیامبر صلّی الله علیه وآله، به دفعات و در مناسبت‌های گوناگون ذکر شده است. دوم، پاسخ دادن به این سؤال که وصایت و وراثت، شامل چه مواردی است؟

در آیات قرآن هجده بار مادّهٔ « وصیّ» به کار رفته است که شانزده کاربرد آن، در باره مسائل مادّی است. تنها در دو مورد، فعل «وَصّیٰ» به کار رفته است و در هر دو، بر دین‌داری و اقامهٔ دین به عنوان موضوع وصیّت تأکید شده است.^۵

همچنین در آیات قرآن ۳۴ بار مادّه «ورث»، با سه موضوع وراثت در