درآمدهای بیت المال افزایش یافت. تقسیمات طبقاتی بیت ‌المال و ترویج روحیه جاهلی و برتریِ طبقاتی و قبیله‌ای هنگام دریافت بیت المال، و روند اشرافی‌گری و غنایم‌زدگی مخصوصاً در دوره عثمان و بذل و بخشش‌های بی‌دلیل او،^۱ موجب ثروت‌اندوزی بخشی از خواص و اعتباربخشی به امور سیاسی و مذهبی در قبال دریافت ثروت شد. در نتیجه، به دفعات موضع خواصّی مانند طلحه و بعدها عمر بن سعد، با دریافت پول تغییر می‌کرد.

این روحیه حتّی در عوام جامعه نیز رواج یافت و بر اثر تبلیغات معاویه و پرداخت پول برای مخالفت با اهل بیت علیهم السلام و قطع حقوق مالی شیعیان، شدّت یافت. بسیاری از سپاهیان امام حسن علیه السلام و حتّی فرمانده سپاه آن حضرت، در برابر پول، راه خود را از امام جدا کردند^۲ و بعضی دیگر به راحتی دست به جعل روایت، مخصوصاً در برابر فضائل اهل بیت می‌زدند.^۳

در این میان، وضعیت اقتصادی اهل بیت علیهم السلام با غصب فدک و اموال دیگری مانند حوائط سبعه،^۴ دشوارتر شد و توان مالی ناحیه امامت را تا اواخر دوره امام سجّاد علیه السلام به شدّت کاهش داد.^۵

اِنَّ النّاسَ عَبیدُ الدُّنیا وَ الدِّینُ لَعْقٌ عَلى السِنَتِهِم.^۱

مردم بندگان دنیایند و دین، تنها بر زبانشان جاری است.

دشواری‌های پیشِ روی امام سجّاد علیه السلام، فقدان شرایط اجتماعی و زندگی در خارج از شهر مدینه^۲ که معلول عواملی همچون سوء رفتارهای اجتماعی بنی امیه، واقعه حرّه، گسترش فساد در شهرهای مدینه و مکّه و رواج اشرافی‌گری بود، در کنار مواضع برخی خواص در عدم تثبیت جایگاه امام، بر ناکامی‌ها می‌افزود. برای نمونه، ابن الحنفیه فرزند امام علی علیه السلام که از اصل مسئلهٔ امامت به خوبی آگاه بود، ظاهراً دچار تردید شد؛ تا آن جا که پیغامی‌ برای امام فرستاد و در آن، ضمن تأیید موضوع وصیّت و نصب سه امام گذشته، دواعی خود را برای امامت پس از امام حسین علیه السلام ابراز کرد و از امام خواست تا او را به رسمیت بشناسد.^۳

این فضا تا اواخر دوره امام سجّاد علیه السلام ادامه داشت، تا آن‌که وضعیت اجتماعی امام به عنوان فردی محبوب، بهبود یافت. ماجرای فرزدق و اشعاری که در مدح امام، در حضور هشام بن عبد الملک سرود، دقیقاً گویای همین مطلب است.^۴

در بُعد اقتصادی نیز با فتوحات مختلف به ویژه در زمان خلیفهٔ دوم،