۵۲۷۲.امام صادق عليه السلام :از داورى كردن بپرهيزيد؛ زيرا [منصب ]داورى در حقيقت از آنِ امامى است كه در قضاوت دانا باشد و در ميان مسلمانان به عدالت حكم كند؛ از آنِ پيغمبرى يا وصىّ پيغمبرى.

۱۵۳۷ ـ داورى بردن پيش طاغوت

قرآن:

«آيا نديده اى كسانى را كه مى پندارند به آنچه به سوى تو نازل شده و [به] آنچه پيش از تو نازل گرديده، ايمان آورده اند و [با اين همه ]مى خواهند داورى ميان خود را به پيش طاغوت ببرند، با آن كه قطعا فرمان يافته اند بدان كفر ورزند».

۵۲۷۳.امام صادق عليه السلامـ درباره دو نفر از اصحابش كهبا هم بر سر وام يا ارثيه اى اختلاف داشتند و داورىِ ميان خود را پيش طاغوت بردند ـفرمود : هر كه داورى پيش طاغوت (حاكم ستمگر) برد و او به نفعش حكم صادر كند، آنچه مى گيرد حرام است هر چند حق مسلّم او باشد؛ زيرا به حكم طاغوت گرفته است حال آن كه خداوند دستور داده است به طاغوت كفر ورزيده شود.

۵۲۷۴.امام صادق عليه السلام :مبادا فردى از شما (شيعيان) از ديگرى نزد سلطان ستمگر شكايت كند. بلكه ببينيد چه كسى از خود شما با احكام و داوريهاى ما آشناست همو را ميان خود داور قرار دهيد؛ زيرا كه من او را قاضى شما قرار داده ام. پس براى داورى ميان خود، نزد او رويد.

۱۵۳۸ ـ خطرناك بودن كار قضاوت

۵۲۷۵.مستدرك الوسائل :پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: هر كه كار قضاوت به او واگذار شود، بدون كارد سر بريده شده است. عرض شد: اى رسول خدا! منظور از سر بريدن چيست؟ فرمود: آتش دوزخ.

۵۲۷۶.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :در روز قيامت قاضى دادگر را مى آورند و چنان حساب سختى از او مى كشند كه آرزو مى كند كاش هرگز حتى درباره يك خرما ميان دو نفر داورى نكرده بود.

۵۲۷۷.امام صادق عليه السلام :نواويس (جايگاهى است در دوزخ) از گرماى سخت خود به درگاه خداوند عز و جل شكايت كرد. پس خداوند عز و جل خطاب بدان فرمود: خاموش باش؛ همانا جايگاه قاضيان گرمايش سخت تر از توست!

۱۵۳۹ ـ داوطلب شدن براى قضاوت

۵۲۷۸.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر كه جوياى منصب قضاوت باشد و براى رسيدن به آن متوسّل به اين و آن شود، خداوند او را به خودش واگذارد و هر كه مجبور به پذيرفتن آن شود، خداوند فرشته اى بر او فرو فرستد كه استوارش بدارد.

۵۲۷۹.امام صادق عليه السلام :كسى كه فقه (مسائل حقوقى و احكام قضايى) اندك مى داند، هرگز نبايد به كار قضاوت چشم طمع داشته باشد.

۱۵۴۰ ـ آداب قضاوت

أ ـ رعايت برابرى ميان طرفين دعوا

۵۲۸۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر كه به داورى كردن ميان مسلمانان مبتلا شود، بايد در نگاهها و اشاره كردنها و جاى نشستن و نحوه نشستن خود نسبت به آنها به يكسان رفتار كند.

۵۲۷۲.الإمامُ الصّادقُ عليه السلام :اتَّقُوا الحُكومَةَ ؛ فإنَ الحُكومَةَ إنّما هي لِلإمامِ العالِمِ بالقَضاءِ ، العادِلِ في المُسلمينَ ، لِنَبيٍّ أو وَصيِّ نبيٍّ . ^۱

۱۵۳۷ ـ التَّحاكُمُ إلَى الطّاغوتِ

الكتاب :

(أَلَمْ تَرَ إلَى الَّذِينَ يَزْعُمُونَ أَنَّهُمْ آمَنُوا بِما أُنْزِلَ إِلَيْكَ وَما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ يُرِيدُونَ أَنْ يَتَحاكَمُوا إلَى الطَّاغُوتِ وَقَدْ أُمِرُوا أَنْ يَكْفُرُوا بِهِ) . ^۲

الحديث :

۵۲۷۳.الإمامُ الصّادقُ عليه السلامـ في تَحاكُمِ رَجلَينِ مِن أصحابِهِ إلَى الطاغوتِ وبينَهُما مُنازَعَةٌ في دَينٍ أو مِيراثٍ ـ: مَن تَحاكَمَ إلَى الطاغوتِ فَحُكِمَ لَهُ فإنّما يَأخُذُ سُحتا وإن كانَ حَقُّهُ ثابِتا لَهُ ، لأ نّهُ أخَذَ بحُكمِ الطاغوتِ ، وقد أمَرَ اللّهُ أن يَكفُرَ بهِ . ^۳

۵۲۷۴.عنه عليه السلام :إيّاكُم أن يُحاكِمَ بعضُكُم بَعضا إلى أهلِ الجَورِ ، ولكنِ انظُرُوا إلى رجُلٍ مِنكُم يَعلَمُ شيئا مِن قَضايانا فاجعَلُوهُ بينَكُم، فإنّي قد جَعَلتُهُ قاضيَا فتَحاكَمُوا إلَيهِ . ^۴

۱۵۳۸ ـ خُطورَةُ عَمَلِ القَضاءِ

۵۲۷۵.مستدرك الوسائل عن رَسولِ اللّه صلى الله عليه و آله :مَن جُعِلَ قاضيا فَقَد ذُبِحَ بغيرِ سِكِّينٍ . فقيلَ : يا رسولَ اللّهِ ، وما الذَّبحُ ؟ قالَ : نارُ جهنَّمَ . ^۵

۵۲۷۶.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :إنَّ القاضيَ العَدلَ لَيُجاءُ بهِ يَومَ القِيامَةِ فَيَلقَى مِن شِدَّةِ الحِسابِ ما يَتَمَنّى أن لا يكونَ قَضى بينَ اثنَينِ في تَمرَةٍ قَطُّ . ^۶

۵۲۷۷.الإمامُ الصّادقُ عليه السلام :إنَّ النَّواويسَ ^۷ شَكَت إلَى اللّهِعَزَّوجلَّ شِدَّةَ حَرِّها ، فقالَ لَها عَزَّوجلَّ : اسكُتي ؛ فإنَّ مَواضِعَ القُضاةِ أشَدُّ حَرّا مِنكِ ! ^۸

۱۵۳۹ ـ طَلَبُ القَضاءِ

۵۲۷۸.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :مَنِ ابتَغى القَضاءَ وسَألَ فيهِ الشُّفَعاءَ وُكِلَ إلى نفسِهِ ، ومَن اُكرِهَ علَيهِ أنزَلَ اللّهُ علَيهِ مَلَكا يُسَدِّدُهُ . ^۹

۵۲۷۹.الإمامُ الصّادقُ عليه السلام :لا يَطمَعَنَّ قَليلُ الفِقهِ في القَضاءِ . ^۱۰

۱۵۴۰ ـ آدابُ القَضاءِ

أ ـ المُواساةُ بينَ الخُصومِ :

۵۲۸۰.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :مَنِ ابتُلِيَ بالقَضاءِ بينَ المُسلمينَ فَلْيَعدِلْ بَينَهُم في لَحظِهِ وإشارَتِهِ ومَقعدِهِ ومَجلِسِهِ . ^۱۱