مالک‏تر است یعنی کفایت کند مرا از نفس اماره به سوء، آنچه را که او بر دفع آن، قوی‏تر است و مرا از شرور آن حفظ کند و این عبارت، اسناد عصمت به خدای تعالی است.^۱

برداشت ابن‏میثم این است که امام علیه السّلام در این عبارت، توفیق اعطاشده از سوی خدای سبحان به خود را که مصونیت وی از گناه را در پی دارد، به خدای سبحان نسبت می‏دهد. آشکار است که این عبارت با جهد و تلاش امام علیه السّلام برای ترک گناه و کسب ملکه، از منظر ابن‏میثم منافاتی ندارد.^۲ جست‏وجو در آیات و روایات، نشانه‏ای از «لزوم یا وجود ملکه عصمت و تلاش برای کسب آن» را نشان نمی‏دهد؛ بلکه حاصل کاوش در این متون، دو چیز است: ۱. مجموعه‏ای از امدادهای الهی برای معصوم، و ۲. تلاش کامل وی برای انجام فرامین الهی.

علامه حلی(م۷۲۶ ق) در همه آثار خویش که به عصمت پرداخته، «لطف» را در تعریف عصمت دخیل دانسته است. توضیح، اینکه وی در بیشتر این آثار، لطف را محور تعریف عصمت دانسته؛ اما در برخی کتاب‏هایش افزون بر لطف، «ملکه» را نیز در حصول عصمت شرکت داده است. بنابراین در اینجا مطالب هر یک از این دو دسته آورده خواهد شد:

الف - تعریف عصمت بر محور لطف: علامه در بیشتر آثار در تعریف عصمت، به اصطلاح منطق‏دانان، جنس عصمت را لطف دانسته و سپس فصل‏هایی برای آن ذکر کرده است. تعریف عصمت در این دسته از آثار چنین است: «عصمت، لطفی است که خدا آن را برای مکلف انجام می‏دهد به گونه‏ای که

آشکار می‏سازد.^۱

ابن‏میثم در شرح نهج‎البلاغه در برخی موارد تصریح می‏کند که امام علی علیه السّلام عصمت خویش را به خدای سبحان نسبت می‏دهد، مانند آنجا که امام می‏فرماید:

فإنی لست فی نفسی بفوق ان اُخطیء ولا آمن ذلک من فعلی الا ان یکفی الله من نفسی ما هو املک به منی».^۲

وی در ذیل این سخن امام چنین می‏نگارد:

مگر اینکه خداوند کفایت کند مرا از نفسم آنچه را که او نسبت به من