بلکه خیر و ثواب نیز خواهید یافت).^۱ واژگان همنشین شر، بدون دسته‏بندی در رده‏های خاص، در شکل شماره یک نشان داده شده است.

شکل ۱

در این فصل، واژگان همنشین شر، به چند گروه عمده تقسیم می‏شوند. گروه نخست این واژگان به نحوی سرشت شر را توصیف و تبیین می‏نمایند، دسته دیگری از این واژگان، حکمت‏ها و فلسفه وجودی شر را بیان می‏دارند. عکس

واژگان همنشین «شر» در قرآن

قبل از تحلیل و بررسی واژگان و روابط بین آنها، تشکیل میدان‏های معنایی ضرورت دارد. برای تشکیل میدان‏های معنایی باید تمام آیاتی که واژه شر در آنها ذکر گردیده استخراج شوند؛ سپس با تأمل در واژگان همنشین، این نکته حاصل می‏گردد که آیه مورد تحلیل، کدام‏یک از زوایای مبهم شر را بیان می‏دارد. این نکته همواره باید مورد توجه باشد که مراد از واژگان همنشین تنها واژگانی نیست که در آیه کنار یکدیگر ذکر می‏شوند، بلکه منظور تمام واژگانی است که نقش کلیدی در بیان مفهومی خاص در آیه دارند؛ چه‏بسا این واژگان در کنار یکدیگر ذکر نشده باشند اما در عبارت و یا در طول آیه در فضای مفهمومی واحد قرار دارند.

میدان‏های معنایی را به دو صورت موضوع‏محور یا روش‏محور می‏توان نام‌‌گذاری کرد. اگر نام‏گذاری میدان معنایی با توجه به مفهوم به‏دست‏آمده در آیه انجام شود، نمایه‏زنی موضوع‏محور خواهد بود و اگر میدان‏های معنایی با توجه به روش اتخاذی در استخراج مفهوم، نام‏گذاری شوند، روش‏محور خواهد بود. از این رهگذر، نمایه‏زنی در پژوهه پیش‏روی، گاهی به صورت موضوع‏محور و در برخی موارد به شکل روش‏محور تدوین شده است.

در نگاهی کلی و بدون رده‏بندی، همنشین‏های شر عبارت‏اند از: همنشین‏های توصیفی، حکمتی، واکنشی و آثاری. باید توجه کرد که همنشین‏های شر در همنشین‏های تک واژه‏ای خلاصه نمی‏شوند. گاهی شبه جمله به عنوان همنشین شر در آیات قرآن استعمال می‏گردد: (إِنَّ ٱلَّذِينَ جَاءُو بِالْإِفْكِ عُصْبَةٌ مِّنكُمْ لَا تَحْسَبُوهُ شَرًّا لَّكُم بَلْ هُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ؛ همانا آن گروه منافقان که به شما (مسلمین) بهتان بستند می‏پندارید ضرری به آبروی شما می‏رسد