کشیدن و کف زدن نبود).^۱ صلات وقتی در دستگاه تصوری جاهلی قرار می‏گیرد، مصداق کف زدن و سوت کشیدن است؛ اما وقتی همین واژه در دستگاه قرآنی و در جهان‏بینی الهی قرار می‏گیرد، بازدارنده از فساد و فحشا می‏شود: (إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَالْمُنْکر).^۲ آنچه موجب تفاوت معنا در واژه «صلات» می‏گردد، نه خود این واژه، بلکه قرار گرفتن آن در دو شبکه کاملاً متفاوت و مستقل است.

با این رویکرد و نگاه دقیق می‏توان تفاوت جهان‏بینی قرآن را با جهان‏بینی جاهلیت فهم نمود. اگرچه واژگان موجود در قرآن با واژگان مورد استفاده در جاهلیت یکی هستند، اما نظام معنایی و کاربرد آنها در کنار یکدیگر و ایجاد ارتباط آنها با هم موجب پیدایش معنا و تصوری خاص از دو جهان‏بینی کاملاً متفاوت می‏شود. حتی می‏توان ادعا کرد که اعجاز واقعی قرآن تنها به واژگان نیست، بلکه اعجاز حقیقی آن به قرار گرفتن آنها در دستگاه معنای خاصی است که این دستگاه نشان دهنده دستگاه تصوری متفاوت از دستگاه تصوری جاهلی است. این تفاوت را می‏توان از طریق ارتباط بین این واژگان رصد کرد. این حوزه تصوری و دستگاه معنایی موجود در زبان و جهان‏بینی، همان چیزی است که از آن به حوزه‏های تصوری یاد می‏شود.

اساس کار معناشناسی را واژگان و تحلیل ارتباط بین آنها تشکیل می‏دهد. یک دستگاه زبانی با کمک واژگان متعدد مراد و مقصود صاحب کلام را تبیین می‏کند. ازآنجاکه متکلم در سیر کلام خود مقاصد متعددی را دنبال می‏کند، از واژگان بی‏شماری بهره می‏برد. البته کاربرد این واژگان در دستگاه معنای به طور

همواره ارتباطی وثیق وجود دارد که بخش مهمی از مفاهیم نیز از طریق همین ارتباط حاصل می‏شود.^۱ هر واژه می‏تواند معنایی مستقل برای خود داشته باشد و این استقلال معنایی برای فهم هر واژه مفید است؛ اما این مقدار از درک معنا برای فهم جهان‏بینی متن کافی نیست. به عبارت دیگر این امر طبیعی است که واژگان معنای خاص خود را داشته باشند؛ اما مسئله آنجا اهمیت می‏یابد که این واژگان علی‏رغم اختلاف‏های معنایی‎شان با یکدیگر، دارای نوعی ارتباط معنایی نیز باشند. ازاین‏رو زمانی که واژگان در یک متن قرار می‏گیرند، در ارتباط با یک کل سازماندار و یک شبکه بسیار پیچیده شناخته می‏شوند.^۲

با این رویکرد، تفاوت زبان‏ها تنها در تفاوت واژگان و ادبیات خلاصه نمی‏گردد، بلکه تفاوت زبان‏ها بیانگر تفاوت دستگاه‏های معنایی موجود در زبان و جهان‏بینی است و اگر فهم زبان به طور صحیح انجام گیرد، جهان‏بینی یک قوم به‏درستی تصویر خواهد شد؛ زیرا فرض بر این است که یک قوم و ملت جهان‏بینی خویش را از طریق زبان به دیگران ارائه می‏کنند.

واژگان قرآنی یک سلسله واژگان ابداعی و اختراعی از سوی خداوند نیستند؛ بلکه در نظام تصوری جاهلی مورد استفاده قرار می‏گرفته‏اند. آنچه موجب تفاوت نگرش قرآنی با نگرش جاهلی می‏شود، جایگاه این واژگان در دستگاه تصوری الهی یا قرار گرفتن در دستگاه تصوری جاهلی است. برای مثال واژه «صلات» یک واژه ابداعی و اختراعی از جانب خداوند نیست، بلکه در بین اعراب جاهلی نیز متداول بوده است. چنانچه خود قرآن می‏فرماید: (وَماٰ كاٰنَ صَلاٰتُهݨݧُمݨݨݧْ عِنْدَ الْبَیْتِ اِلّاٰ مݩݧُكآٰءً وَتَصݧْدِىݫݔَهݦݦݩݑݩً؛ نماز و دعای آنها نزد خانه کعبه، جز سوت