و شر باشد و آن موجود تنها خدای سبحان است.

انسان همین که خود را گرفتار و مضطر ببیند، دست توان قدرت‏ها را برای رفع شر از خویش کوتاه می‏بیند و سراغ قدرت واقعی می‏رود: (أَمَّن يُجِيبُ ٱلْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَ يَكْشِفُ ٱلسُّوءَ).^۱ هنگامی که مضطر خدا را بخواند، خداوند دعای دعاکنندگان را مستجاب و نیازهای آنان را برآورده می‏سازد. قید اضطرار یعنی دعای فرد مضطر سراب نیست، بلکه از حقیقت برخوردار است؛ زیرا تا انسان بیچاره و درمانده نگردد، دعاهایش چهره واقعی و حقیقی نخواهد داشت.

قید دیگری که شرط برای پذیرش دعا آورده این است که خدا را بخواند: «دَعاهُ». خداوند زمانی دعا را مستجاب می‏کند که داعی، به‏راستی او را بخواند، نه اینکه در دعا رو به خدا کند و دل به اسباب ظاهری داشته باشد و این وقتی حاصل می‏گردد که دعا‏کننده خداوند را تنها مالک مُلک وجود بداند و امید او از همه اسباب ظاهری قطع شده باشد؛ یعنی بداند که دیگر هیچ‏کس و هیچ چیز نمی‏تواند از او رفع دشواری نماید.

قرآن حالت اضطرار انسان را چه زیبا ترسیم می‏دارد: (وَ إِذَا غَشِيَهُم مَّوْجٌ كَالظُّلَلِ دَعَوُا ٱللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ ٱلدِّينَ؛ و چون موج دریا همانند ابرهای سایه افکن آنها را فرو پوشد، خدا را می‏خوانند درحالی‏که اعتقاد و دعا را برای او خالص سازند).^۲

از سوی دیگر، حکمت الهی به این تعلق گرفته که بندگان به سوی انبیا و اولیا بروند و مراجعات آنها با اولیاءالله تداوم یابد. انبیا و اولیا خود را به عنوان حلال برخی مشکلات معرفی می‏کنند و مراجعه به آنها نیز مراجعه به ناحق نیست. قرآن در احوالات فرزندان یعقوب و مشقات قحطی و خشکسالی که

می‏فرماید: (فَلَمَّا کشَفْنا عَنْهُ ضُرَّهُ؛ و چون سختی و زیانش را از او برداریم).^۱

ناگفته نماند؛ هر جا خداوند مس ضرّ را تصریحاً به خود نسبت داده، کشف آن نیز منحصر در قدرت خویش می‏داند: (وَإِن يَمْسَسْكَ ٱللَّهُ بِضُرٍّ فَلَا كَاشِفَ لَهُ إِلَّا هُوَ؛ و اگر خداوند تو را ضرر و زیانی برساند، جز او برطرف‏کننده آن نیست).^۲ و آنجا که انسان‏ها برای رفع مشقت متوسل به غیر خداوند می‏شدند، خداوند می‏فرماید: الهه‏ها نیز توان رفع ضر از آنها ندارند: (ءَأَتَّخِذُ مِن دُونِهِ ءَالِهَةً إِن يُرِدْنِ ٱلرَّحْمَٰنُ بِضُرٍّ لَّا تُغْنِ عَنِّى شَفَاعَتُهُمْ شَئْاً؛ آیا جز او معبودهایی را به پرستش گیرم که اگر خدای رحمان ضرر و زیانی را برای من بخواهد شفاعت آنها چیزی را از من بازنمی‏گرداند).^۳ لذا حتی قدرت‏های مورد امضای پروردگار نیز بدون اراده و تفضل الهی، توان رفع مشقت و گرفتاری از بندگان را ندارند.

قرآن در بیان قدرت‏های سرابی می‏فرماید: این گمان شماست که غیرخداوند می‏تواند از شما رفع ضُر کند، حال آنکه در واقع تنها کسی می‏تواند سختی‏ها را مرتفع سازد که خود، مالک آنها باشد: (قُلِ ادݨْعُوا الَّذٖینَ زَعَمْتُمْ مِنݨْ دُونِهٖ فَلاٰ یَمݧْلݫِكُونَ كَشݨْفَ الضُّرِّ عَنْكُمْ وَلاٰ تَحْوٖیلاً؛ بگو: کسانی را که غیراز او درباره آنها گمان خدایی دارید بخوانید، پس هرگز نه مالک برطرف کردن ضرر و زیانی از شما هستند، و نه قادر بر منتقل نمودن آن به دیگری هستند).^۴

با توجه به همنشینی واژه «یملکون» با کشف الضر، این نکته استفاده می‏شود که رابطه مستقیم بین مالکیت حقیقی در عالم و کشف ضر وجود دارد؛ یعنی تنها کسی می‏تواند کشف ضر کند که مالک حقیقی عالم و پدیده‏های خیر