تسلط بر حوزه معرفت‌شناسی بسیار راه‌گشاست. این امر به طور قابل ملاحظه‌ای در موفقیت طرح تأثیر‌گذار خواهد بود. در این صورت محقق می‌تواند مشکلات و مسائل مربوط به این حوزه را بهتر فهم و بیان کند. ولی نکته مهمی که همواره باید مدّ نظر معناشناس باشد، تحمیل نکردن جهان‌بینی‌های رقیب نظیر جهان‌بینی فلسفی، کلامی بر جهان‌بینی قرآن است. در صورتی که میدان معنایی را به‌عنوان روش پژوهشی خود انتخاب کرده‌ایم، مجاز نیستیم، تأویلات دیگر را بر تحقیق حاکم کنیم.

نسبی بودن معنای قرآن

نسبی بودن معنای واژه در قرآن، به معنای نسبی بودن فهم قرآن نیست، بلکه بر عکس، نظریه میدان‌های معنایی ما را به سمت نوعی ثبات فهم از قرآن می‌کشاند که معنای آن اتفاقاً استقلال معنایی قرآن است.

زمانی که این نظریه از نسبی بودن معنا سخن می‌گوید، نسبی بودن را به کاربردهای زبان در خود متن زبانی منحصر می‌سازد و معنا را با بیرون از متن نمی‌سنجد؛ برای نمونه، در صورتی که قصد داشته باشیم معنای صلاة، زکات، ایمان، کفر یا عقل را در قرآن بشناسیم ضرورتاً باید به خود بافت قرآنی مراجعه کنیم و نه بیرون قرآن. بر این اساس معنا نسبت به قرآن ثابت می‌شود و اصالت پیدا می‌کند؛ به‌گونه‌ای که قرآن می‌تواند ادعا کند برای نظام واژگانی خود از یک معنای کاملاً مستقل و ثابتی برخوردار است.

جایگاه روایات در معناشناسی قرآن

متون تبیینی و تأسیسی در صورت همسان و همسو بودن به‌عنوان یک متن واحد قابلیت

متن‌های تأسیسی و مادر نظیر قرآن خطاب به قوم هستند و در درون یک فضای زبانی شکل می‌گیرند، اما در مفهوم، وابسته به معنای قوم نیستند. به بیان دیگر، می‌توان گفت که اساساً نقش متن‌های مادر و تأسیسی تغییر مناسبات معنایی است. پیروی قرآن از زبان قوم به این معناست که قرآن همان ساختار و مقوله‌بندی معنایی قوم جاهلی را اقتباس کرده است، اما این به معنای آن نیست که قرآن در حوزه نگرش‌ها و باورها تأسیسی نداشته باشد. ادعای اصلی میدان‌های معنایی این است که اثبات کند قرآن تمامی مناسبت‌های معناییِ پیش از خود را تغییر داده است. اساساً یکی از وظایف ادیان و مکاتب بزرگ الهی ایجاد تغییر در معانی بوده است. اگر ساخت معنایی و فهم انسان‌ها در حوزه معنا تغییر نکند، اساساً تغییر بنیادین معرفتی نیز رخ نخواهد داد و این نظریه بر آن است تا اثبات کند که متن‌ها - دست‌کم متن‌های مادر - از طریق تغییر معنایی قوم به تغییر در جهان‌بینی و ایدئولوژی اقدام می‌کنند به این دلیل که هر متنی به‌ویژه متون تأسیسی، الهام گرفته از یک جهان‌بینی و ایدئولوژی‌اند.

جایگاه دانش‌ها و جهان‌بینی‌های دیگر (بینامتنیت)

در یک مطالعه روش‌مند باید به تمام قواعد زبانی اتخاذ شده از زبان پای‌بند بود و این حق وجود ندارد که ظهورهای معنایی را تغییر دهیم. بر همین اساس، پژوهش مفسرین عقل‌گرا و تأویل‌گرا یا تفاسیر عرفانی و فلسفی نیز که طبق روش تعریف شده خاصی عمل می‌کنند، روشمند است، گرچه بر اساس قواعد زبانی نباشد. از سوی دیگر در پژوهش‌های میدان‌های معناشناسی و به طور کلی پژوهش‌های موضوعی، ضروری است تا تخصص نسبی در حوزه مطالعاتی نیز وجود داشته باشد. مراد از حوزه‌های مطالعاتی در معناشناسیِ قرآنی دانش‌هایی همچون کلام، فلسفه، اخلاق، معرفت‌شناسی و... است. برای مثال، در معناشناسی واژه «علم»