61
میدان‌های معنایی در کاربست قرآنی

معرفی کنیم. اهمیت این امر زمانی روشن می‌شود که آثار پدید آمده در معرفی این روش را بررسی کنیم. غالب این آثار مباحث کاربردی هستند و اصول نظری آن را بدون مرز‌بندی مطرح کرده‌اند. از آنجا که معناشناسی حوزه‌های معنایی، پیش از رشد و توسعه جای خود را به معناشناسی زایشی و ‌‌شناختی داد، زبان‌شناسان در سامان‌دهی آن نکوشیدند. در میان نگاشته‌های فارسی، هیچ تلاشی در نظام بخشیدن به اصول و مبانی معناشناسی میدانی صورت نگرفته است. اگرچه می‌توان این اصول را لابه‌لای کتاب خدا و انسان در قرآن به‌صورت پراکنده یافت، ولی این مقدار برای الگوگیری عملی و کاربردسازی روش، کافی نیست. البته، کتاب بیولوژی نص۱ با پرداختن به این روش معناشناسی بخشی از این نقیصه را برطرف کرده است.

رویکردهای مختلف به معنا

نظریه‌هایی که در حوزه زبان مطرح‌اند را به‌طور کلی و از حیث تعامل با معنا می‌توان به سه دسته تقسیم کرد. این سه دسته یا رویکرد عبارتند از: رویکرد ذات‌گرایانه، رویکرد زمینه‌ای و رویکرد کاربردی.

رویکرد ذات‌گرایانه

یک رویکرد در حوزه معناشناسی رویکرد ذات‌گرایانه به معنا است. دیدگاه پاره‌ای از نظریه‌ها از جمله دیدگاه‌های سنتی به معنا این است که معنا مقوله یا بسته تعریف شده‌ای است که با لفظ و واقع ارتباط می‌یابد و این معنا در هر واژه از یک هسته‌ و ذاتی برخوردار است که تغییر نمی‌پذیرد و زمانی که معنا اطلاق می‌کنیم

1.. قائمی‌نیا، بیولوژی نص، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۱۳۸۹.


میدان‌های معنایی در کاربست قرآنی
60

نشانه‌شناسان، جای خود را به معناشناسی زایشی و سپس به معناشناسی‌‌شناختی داد، اما امروزه با اقبال قرآن‌پژوهان دست‌مایه تدوین چندین مقاله و پایان نامه‌ شده است.۱ این امر نشان می‌دهد که معناشناسی حوزه‌ای، در مطالعات قرآنی زنده و پویاست.

ضرورت بومی‌سازی، نبودن متنی جامع در تبیین «اصول، نسبت‌ها، قواعد کاربردی»، نقش واسطه‌گری آن در فهم معناشناسی‌‌شناختی و عدم تبیین جایگاه روایات در معناشناسی قرآنی ما را بر آن داشت تا معناشناسی میدان معنایی را

1.. افزون برمقالات و پایان‌نامه‌هایی که در معناشناسی واژگان معرفتی نوشته شده‌اند، موارد زیر از اولین گام‌ها در این روش به شمار می‌روند:
شریعتی، غلام محمد، «معناشناسی در زمانی واژۀ کتاب»، مجلۀ قرآن شناخت، سال چهارم، شمارۀ اول، ص‌۱۵۵-۱۲۷.
اشرفی، امیررضا و فردوسی، الهام، «معناشناسی صلاة در قرآن»، ، مجلۀ قرآن شناخت. سال سوم، شماره اول، ص ۷۵-۱۰۸.
علی‌خانی، اسماعیل، «تحلیل معناشناختی حزب الله در قرآن کریم»، مجلۀ قرآن شناخت، سال سوم، شماره ‌اول، ص‌۱۴۴-۱۰۹.
عباسی، مهرداد، «کاربرد معناشناسی درزمانی در تبیین مفاهیم اعتقادی قرآن: مفهوم از نگاه ایزوتسو»، مجلۀ صحیفۀ مبین، ۱۳۹۰، شمارۀ ۴۹.
آقا ساکی، محمد، «معناشناسی تاریخی و توصیفی واژۀ قرب و مشتقاتش در قرآن»، پایان‌نامۀ مقطع کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم و معارف قرآن، به راهنمایی دکتر جعفر نکونام، سال دفاع: ۱۳۸۹، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم.
بهشتی، نرگس، «معناشناسی تاریخی و توصیفی ربّ در قرآن»، پایان‌نامۀ مقطع کارشناسی ارشد، به راهنمایی دکتر جعفر نکونام، سال دفاع: ۱۳۸۸، دانشگاه پیام نور قم.
اکبری، اعظم، «بررسی معناشناختی ذنب در قرآن کریم»، پایان‌نامۀ مقطع کارشناسی ارشد، به راهنمایی سیده وحیده رحیمی، ۱۳۸۹، دانشگاه قم.
نگاشته‌ها در این روش منحصر به نوشته‌ها به زبان فارسی نیست ودر دیگر جوامع اسلامی نیز پی گرفته شده است. از جمله در کشور ترکیه این تحقیقات گسترش فراوانی یافته که خوانندگان را به خاتمه‌ای که در پایان کتاب خواهد آمد ارجاع می‌دهیم.

  • نام منبع :
    میدان‌های معنایی در کاربست قرآنی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 6325
صفحه از 296
پرینت  ارسال به