59
میدان‌های معنایی در کاربست قرآنی

یعنی قرآن سازماندهی شده و یک‌پارچه شوند. به بیان خود ایزوتسو، بنابراین، معنا‌‌شناسی مطالعه ماهیت و ساختار جهان‌بینی یک ملت در دوره‌‌‌های خاصی از تاریخ است که به وسیله تحلیل روش‌شناختی مفاهیم فرهنگی اصلی صورت می‌پذیرد که آن ملت برای خود ایجاد کرده است و آنها را به کلیدواژه‌های زبانش تبدیل کرده است. هیچ یک از کلیدواژه‌هایی که نقش قطعی در ایجاد جهان‌بینی قرآنی ایفا می‌کنند، برای اعراب جاهلی ناآشنا نبوده‌اند. ایزوتسو برای روشن ساختن ساختار معناشناختی واژگان قرآنی به شدت به شعر پیش از اسلام نزدیک می‌شود.

روش‌شناسی تحلیلی ایزوتسو، همان‌‌طور که خود او بیان می‌کند، کشف اصیل او نیست. در واقع، رویکرد او به مفاهیم قرآنی ریشه در ترکیب چندین نظریه در تحلیل معناشناختی دارد که از آن جمله می‌توان به «نظریه قومی- زبان‌شناختی ادوارد ساپیر» در ایالات متحده اشاره کرد که الگوهای فرهنگی و زبان‌شناختی را دارای رابطه دوسویه می‌داند و نظریه «جهان‌بینی زبانی» که لئو وایزگربر در آلمان فرا پیش نهاد، به‌طوری که او معتقد بود زبان بشر فرآیند تفکری تشکیل جهان است. به طور خلاصه، نظریه دوم، بر آن است که طبقات دستوری یک زبان حالت کلی درک جهان از سوی کسانی که به آن زبان سخن می‌گویند را تعیین می‌کند و یا دست‌کم به شدت بر آن تأثیر می‌گذارد.

اصول و مبانی معناشناسی میدان‌های معنایی

معناشناسی دستگاه معنایی با عنوان معناشناسی حوزه‌های معنایی۱ و معناشناسی با روش ایزوتسو نیز شناخته می‌شود. اگرچه این روش از نگاه زبان‌شناسان و

1.. semantics fields


میدان‌های معنایی در کاربست قرآنی
58

روش‌شناسی است که کلیدواژه‌های یک زبان خاص را به‌صورت تحلیلی بررسی می‌کند. به اعتقاد ایزوتسو، از آنجا که مفاهیم قرآنی به شکلی بسیار نزدیک به هم وابسته هستند و معنای ملموس آنها به شکلی دقیق از کل نظام روابط استخراج می‌شود، این مفاهیم گروه‌های بزرگ و کوچک بسیاری را در میان خود ایجاد می‌کنند که به شیوه‌های گوناگون با یک‌دیگر مرتبط‌اند، به طوری که شبکه‌ای به غایت سازماندهی شده و به شدت پیچیده را تشکیل می‌دهند. در میان کلیدواژه‌های برجسته (و واژه‌های کانونی) او واژه‌های اللّه، اسلام، ایمان، کفر، نبی، رسول و وحی را بازشناسی می‌کند. او می‌پذیرد که درجه خاصی از دلبخواهی بودن در انتخاب کلیدواژه‌های قرآنی اجتناب‌ناپذیر است، اما با این وجود این‌گونه در نظر می‌گیرد که همه کلیدواژه‌هایی که انتخاب کرده است، برای جهان‌بینیِ قرآنی محوری هستند.

ایزوتسو برای نشان دادن پیوستگی و تغییر معانی واژه‌های مختلف و مفاهیم میان جهان‌بینی‌های معناشناختی دوره‌های پیش از اسلام و قرآن، یک رویکرد روش‌شناختی مهم دیگر را نیز معرفی می‌کند که تمایز فنی میان معنای پایه‌ یک واژه و معنای نسبی آن است. معنای پایه به‌صورت ذاتی در یک واژه وجود دارد و همیشه با آن واژه باقی می‌ماند، درحالی‌که معنای نسبی، معنایی ضمنی است و به یک واژه افزوده یا متصل می‌شود؛ چون آن واژه جایگاه خاصی را در یک حوزهٔ خاص پیدا می‌کند.

در رویکرد ایزوتسو، معنا‌شناسی یک تحلیل ریشه‌شناختی و یک تحلیل صرف از ساختار صوری واژه نیست. در اصطلاح ایزوتسو، زمانی که روابط دو سویه چندگانه و بخش‌های دارای اشتراک یک گروه‌ از واژه‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرند، یک حوزه معنایی را شکل می‌دهند. به علاوه، یک حوزه معنایی به یک حوزه معنایی دیگر مرتبط است و ممکن است در نهایت، در بزرگترین نظام چندلایه‌ای

  • نام منبع :
    میدان‌های معنایی در کاربست قرآنی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 10726
صفحه از 296
پرینت  ارسال به