31
میدان‌های معنایی در کاربست قرآنی

که اهل زبان واژه را برای اشاره به اشیاء وضع کرده‌اند.۱ پس از یونان باستان مسائل معناشناسی تاکنون در حوزه‌های مختلفی نظیر فلسفه مطرح بوده است. گرچه لابه‌لای مباحثِ ارسطو، افلاطون و سقراط مباحث معناشناختی دیده می‌شود، اما تقریباً در نیمه‌ سده هجدهم این دانش با نام «دانش معناشناسی» مطرح شد و در سده نوزدهم به‌صورت مستقل اعلام وجود کرد. با وجود این از نظر مسائلِ مورد بحث، دانشی کاملاً کهن به شمار می‌آید و به سختی می‌توان تاریخ مشخصی برای آن ارائه کرد.

مکاتب معناشناسی

بر اساس چگونگی تحلیل و تعامل معنا در زبان، مکتب‌های مختلفی تاکنون ظهور کرده‌اند. این مکتب‌ها را تقریباً می‌توان در پنج گروه دسته‌بندی کرد. معناشناسی تاریخی – لغوی، معناشناسی ساختارگرا، معناشناسی زایشی، معناشناسی نوساختارگرا و معناشناسی شناختی.

معناشناسی تاریخی - لغوی۲

نخستین رویکرد و مکتبی که در معناشناسی در غرب شکل گرفته معناشناسی تاریخی – لغوی است. این مکتب در دههٔ ۱۸۳۰م شکل گرفت و تا ۱۹۳۰م مطرح بوده است و بیشتر کسانی که آن را مطرح کرده‌اند فرانسوی زبان بوده‌اند. ادعای اصلی معناشناسی تاریخی – لغوی این بود که با مراجعه به تاریخ و با توجه به سیر تطور و تحول واژه‌ها می‌توان به معانی آنها پی برد. معنای واژها در طول دوران

1.. نک: مشکوة‌الدینی، سیر زبان‌شناسی، ص۱۳-۲۴.

2.. برای مطالعه بیشتر، نک: همان، فصل پنجم.


میدان‌های معنایی در کاربست قرآنی
30

پیدا کرده است. برخلاف زبان‌شناسی غربی که پیشرفت‌ خود را مدیون تلاش‌های صورت گرفته در سده معاصر است. در واقع، زبان‌شناسی غربی در این سده از حوزه سنّتی خود خارج شد و به‌صورت علمی و نظام‌مند مطرح گردید. این در حالی است که فرصت پیشرفت دوباره زبان‌شناسی اسلامی در دوره اخیر به دست نیامده، بر همان دستاوردهای زبان‌شناختی اولیه متمرکز است. به هر حال، می‌توان بسیاری از مباحث زبان‌شناسی اسلامی را که از غنای کافی نیز برخوردارند به‌صورت نظام‌مند و در چارچوب نظریه‌های نوین زبان‌شناسی مطرح کرد.

سنت معناشناسی غربی

اولین مطالب زبان‌شناسی جهان را به یک هندی به نام پانینی(Panini) در سده سوم یا چهارم پیش از میلاد نسبت داده‌اند که دستور زبان سانسکریت را با دقت تدوین کرده است.۱مطالعات معناشناسی در غرب به یونان باستان و آرای افلاطون درباره معنا برمی‌گردد. رساله کراتیلوس(Cratylus) افلاطون به کلی مربوط به مسائل زبان‌شناختی است.۲

افلاطون در این رساله واژه را واحد معنا در نظر می‌گرفت که به چیزی در جهان خارج دلالت می‌کند و رابطه واژه را با چیزی که در جهان خارج است، نشان می‌دهد.۳ این رابطه، رابطه‌ای مستقیم و طبیعی است. ارسطو شاگرد افلاطون در رساله‌ای با عنوان عبارت۴ رابطه میان واژه و خارج را قراردادی می‌داند و اعتقاد دارد

1.. برای توضیحات بیشتر، نک: مشکوة‌الدینی، سیر زبان‌شناسی، ص۳-۷؛ میلکا ایویچ، اتجاهات البحث اللسانی، ص۲۷-۲۸.

2.. نک: روبینز، تاریخ مختصر زبان‌شناسی، ص۳۹.

3.. درآمدی بر معنی‌شناسی، ص۵۴؛ مختار عمر، معناشناسی، ص۲۵.

4.. De Interpretatione

  • نام منبع :
    میدان‌های معنایی در کاربست قرآنی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 6181
صفحه از 296
پرینت  ارسال به