27
میدان‌های معنایی در کاربست قرآنی

هجدهم به بعد تبدیل به یک دانش مستقل شده است. این دانش از ضوابط تعیین معنا سخن می‌گوید و این‌که بر اساس چه ضوابطی می‌توان معنای یک واژه یا یک جمله را تعیین کرد و چه اصولی را باید در این رابطه مدّ نظر قرار داد. بر این اساس معناشناسی زبانی دربرگیرنده مباحثی نظام‌مند است که ضوابط و نظام حاکم بر تعیین معنا را پی می‌گیرد.

در معناشناسیِ زبانی، جنبه‌های قراردادی معنا که در کلمه‌ها و عبارت‌های یک زبان نمود می‌یابند، بررسی می‌شوند. صاحب‌نظران دانش معناشناسی، درصدد تدوین الگوها و چارچوب‌هایی‌ هستند تا چگونگی کاربرد نشانه‌های زبانی و کارکرد معنایی آنها را قاعده‌مند سازند. هر کسی که با زبان سروکار داشته باشد نیازمند ابزار علمی‌ای است تا به کمک آن کلام و متن را تحلیل کند؛ بنابراین، این معناشناسان در پی کشف سازوکارهای اطلاعات نهفته در کلام و تجزیه و تحلیل آن بر اساس یک روش دقیق علمی هستند.

تاریخچه معناشناسی

درباره تاریخ تحول معنا، به دو سنت اسلامی و غربی می‌پردازیم. زبان‌شناسی اسلامی و غربی با یک‌دیگر این تفاوت را دارند که معناشناسی اسلامی از زبان و قرآن و معناشناسی غربی از فلسفه سرچشمه می‌گیرد. با این حال و به ‌رغم این تمایزها، این دو سنت معناشناسی، شباهت‌هایی نیز دارند.

سنت معناشناسی اسلامی

سنت و تفکر اسلامی نسبت به مباحث معناشناختی بیگانه نیست. مسلمانان در آثار ادبی خود در کتاب‌های صرف و نحو، معانی و بیان، کتب منطقی و اصولی،


میدان‌های معنایی در کاربست قرآنی
26

فیلسوفان همواره در پی پاسخ به این پرسش بوده‌اند که انسان چگونه به درک مفاهیم و سپس مصادیق دست می‌یابد.

معناشناسی نشانه‌شناختی

سومین کاربرد معناشناسی در «نشانه‌شناسی» است. «نشانه‌شناسی» دانشی است که نشانه‌ها را به‌صورت مطلق بررسی می‌کند؛ اعم از نشانه‌های زبانی و غیر زبانی. «معناشناسی نشانه‌شناختی» شاخه‌ای از نشانه‌شناسی است که از معانی نشانه‌های زبانی بحث می‌کند. معناشناسی نشانه‌شناختی رابطه نشانه‌ها را با توجه به قواعد حاکم بر آنها بررسی می‌کند. نشانه‌شناسی علمی است که به مطالعه نظام‌های نشانه‌ای همچون زبان، رمزها و علائم می‌پردازد و معناشناسی نشانه‌شناختی به بررسی معنای نشانه به طور عام می‌پردازد. هر پیامی از نشانه‌ها تشکیل می‌شود و دانش نشانه‌ها با نظام‌های نشانه‌ای گوناگون و پیام‌های متفاوتی که نشانه‌ها در بر دارند، سروکار دارد.۱

معناشناسی زبانی یا زبان‌شناختی

دانش معناشناسی بر آن است که توضیح دهد چگونه معانی را درک کنیم و همچنین چگونه از این ادراک برای تولید جمله‌ها و عبارت‌ها استفاده ‌کنیم. از این‌رو، معناشناسی با منطق و فلسفه در ارتباط است، اما معناشناسی زبانی به معنای کشف چگونگی کارکرد ذهن در کشف معنا از طریق خود زبان است و نه دانشی خارج از آن. معناشناسی زبانی از معانی واژه‌ها و جملات زبانی بحث می‌کند. معناشناسی زبانی دانشی است که ریشه در مباحث قدیمی و تاریخی دارد، اما تقریباً از سده

1.. برای توضیح بیشتر، نک: قائمی‌نیا، بیولوژی نص، ص۷۹-۸۲.

  • نام منبع :
    میدان‌های معنایی در کاربست قرآنی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 6323
صفحه از 296
پرینت  ارسال به