(فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ)^۱ و همچنین در آیه ۱۸۶، ۱۸۹، ۲۱۵، ۲۱۷ و ۲۱۹ سورهٔ بقره و آیه  ۷ سوره انبیاء.

۹. تدریج: تکرار، تنوع بیانی، تشبیه، تمثیل: حتی تدریج در نزول وحی برای تدریج در آموزش است، قرآن علاوه بر بیان نزول تدریجی قرآن، علت آن را نیز بیان می‌کند و تثبیت فؤاد را علّت تدریج در نزول می‌داند (وَقالَ الَّذینَ کَفَرُوا لَوْ لا نُزِّلَ عَلَیْهِ الْقُرْآنُ جُمْلَةً واحِدَةً کَذلِکَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤادَکَ وَرَتَّلْناهُ تَرْتیلاً).^۲

جمع‌بندی

فرایند انتقال علم به عالم دو گونه است، گاهی در این فرآیند تنها سه رکن علم (صورت ذهنی)، عالم و معلوم (متعلق خارجی) وجود دارد. در این صورت عامل چهارم مطرح نیست. آیات قرآنی عاملیت خداوند را در این موارد در آفریدن ابزار فهم و پدید آوردن آیه - موضوع خارجی - به روشنی آشکار می‌سازد.

در نوع دیگر، عامل خارجی در فرایند انتقال شناخت، تأثیر می‌گذارد و افزون بر سه رکن پیش‌گفته، رکن چهارم نیز به‌عنوان عامل فعال در انتقال مطرح می‌شود. این عامل در قرآن بیشتر در حوزه تعلیم نمود می‌یابد.

قرآن کریم به تناسب علم‌آموزان، معلّم - رکن چهارم - را مطرح می‌کند. اگر علم‌آموز انسان باشد، فاعلِ تعلیم که بار اصلی انتقال معنا بر دوش اوست خداوند، فرشته، انسان و احتمالاً جنّ معلمان انسان تلقی می‌شوند، ولی در این میان تکیه اساسی بر خداوندست و دیگر عوامل در سایهٔ او قرار دارند؛ زیرا فرشته، وحی الهی را به پیامبر انتقال می‌دهد و واسطه‌ای بیش نیست.

لَفَسَدَتا فَسُبْحانَ اللَّهِ رَبِّ الْعَرْشِ عَمَّا یَصِفُونَ)^۱. این امر حتی در امور اخلاقی نیز مشهود است، برای مثال، در وصیت لقمان به فرزندش می‌بینیم که دلیل آرام سخن گفتن را قالب مثال بیان می‌کند و می‌فرماید (وَاغْضُضْ مِن صَوْتِکَ إِنَّ أَنکَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الحَمِیرِ).^۲

۶. راهنمایی به منبع دیگر ی با عنوان عقل: این شیوه ما را به منبع دیگر به‌ نام عقل، راهنمایی می‌کند که با استفاده از استدلال به‌کار گرفته می‌شود.

۷. استفاده از شیوه‌های بیانی متفاوت: گاهی برای بیان یک موضوع افزون بر تکرار از شیوه‌های بیانی گوناگون استفاده می‌کند، قرآن خود این شیوه را با تعبیر «نصرّف الآیات» بیان کرده است و در ضمن آیات دلیل تنوع بیانی را آورده و آن را با تعابیری مثل «لَعَلَّهُمْ یَفْقَهُونَ» آورده است. آیه (قُلْ هُوَ الْقادِرُ عَلى‏ أَنْ یَبْعَثَ عَلَیْکُمْ عَذاباً مِنْ فَوْقِکُمْ أَوْ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِکُمْ أَوْ یَلْبِسَکُمْ شِیَعاً وَیُذیقَ بَعْضَکُمْ بَأْسَ بَعْضٍ انْظُرْ کَیْفَ نُصَرِّفُ الْآیاتِ لَعَلَّهُمْ یَفْقَهُونَ)^۳ نمونه‌ای از این آیات است.^۴

۸. استفاده از سؤال و پرسش: سؤال‌محوری یکی از شیوه‌های قرآنی در آموزش است. قرآن علاوه بر این‌که در آیاتی مثل (قُلْ مَن یُنَجِّیکمُ مِّن ظُلُمَاتِ الْبرِ وَالْبَحْرِ تَدْعُونَهُ تَضرَّعًا وَخُفْیَةً)^۵ برای ایجاد خراش ذهنی و مقدمه‌‌سازی از سؤال استفاده می‌کند.^۶ پرسش و سؤال از اهل علم را یکی از راه‌های آموزش معرفی کرده است؛