169
میدان‌های معنایی در کاربست قرآنی

حسب واژهای کلیدی گرد آمده در اطراف آن می‌توان فهمید - مطرح نمی‌کند، بلکه صرفاً به‌عنوان واژه کلیدی در نظر می‌گیرد که به واژه‌های دیگر پرتو می‌افکند؛ اما می‌توان واژه کتاب را به‌عنوان یک واژه کانونی پیشنهاد کرد؛ زیرا به‌عنوان یکی از مهم‌ترین واژه‌های کانونی برای کلمات قرآن تلقی می‌شود. این واژه نه‌تنها در تعریف ماهیت متن مقدس نقش مهمی بازی می‌کند، بلکه رسالت پیامبر، ارتباط اسلام با ادیان دیگر، رفتار متقابل خداوند با انسان و ارتباط میان خالق و مخلوق را نیز تبیین می‌کند. توصیف تکراریِ رسالت پیامبر صلی الله علیه و اله در چهار آیه قرآن آمده و تحت هر شرایطی باید آن را پایانی تلقی کرد. اجمالِ این آیات، تکرار آنها و شیوه ترکیب آ‌نها با برخی کلمات و فرازهای مهم در میان واژه‌های قرآن از این که چیزی مانند چارچوب ایمانی در زمینه آن قرار دارد، حکایت می‌کند.

اولین عبارتِ موجود، بخش‌هایی از دعای حضرت ابراهیم علیه السلام است که در سیاق بیان مسلمانان نسبت به یهودیان ومسیحیان مبنی بر این که مسلمانان وارثان واقعی دین ابراهیم‌اند، آشکار می‌شود. با قرار دادن زبان اسلام در آیات زیر بر لب‌های ابراهیم و ذریه او سیاق کلام این ادعا که اسلام، دین واقعی و مقدم بر یهودیت و مسیحیت بوده است، تقویت می‌شود:

(رَبَّنا وَابْعَثْ فیهِمْ رَسُولاً مِنْهُمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِکَ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَالْحِکْمَةَ وَیُزَکِّیهِمْ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَزیزُ الْحَکیمُ)؛ پروردگارا در میان آنها پیامبری از خودشان برانگیز تا آیات تو را بر آنان بخواند و آنها را کتاب و حکمت بیاموزد و پاکیزه کند؛ زیرا تو توانا و حکیمی و بر این کار قادری.۱

عبارت دوم، بخش مربوط به تغییر جهت قبله از بیت‌المقدس به سمت

1.. سورهٔ بقره، آیۀ ۱۲۹.


میدان‌های معنایی در کاربست قرآنی
168

ایزوتسو واژه‌های کلیدی را در حوزه صراط به سه دسته عمده تقسیم می‌کند: واژه‌های دسته اول بر مفاهیمی مربوط به ماهیت راه دلالت می‌کنند که در قرآن (به مستقیم و مانند آن) یا (کج و معوّج و مانند آن) توصیف شده‌اند؛ واژه‌های دسته دوم (هُدی، اهتدی، رشاد) مربوط به کسانی است که راه راست را برگزیده یا به سوی آن هدایت یافته‌اند؛ دسته سوم، واژه‌های چون ضلال، غوایه، تیه از مفاهیم ضلالت و گمراهی از راه راست تشکیل‌ شده‌اند.

نمودار شماره ۵: حوزه معنایی کفر (بی‌دینی) و صراط (راه)۱

«کتاب» به‌عنوان واژه کانونی

هرچند ایزوتسو منابع پراکنده‌ای برای واژه کتاب، در تحلیل‌های خود آورده است، اما آن را به‌عنوان واژه کانونی - که کل حوزه معنا تثبیت کرده که ارزش آن را صرفاً بر

1.. بر اساس نمودار ایزوتسو، خدا و انسان در قرآن، ص۳۳، نمودار.C، B

  • نام منبع :
    میدان‌های معنایی در کاربست قرآنی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 6887
صفحه از 296
پرینت  ارسال به