167
میدان‌های معنایی در کاربست قرآنی

برخی از واژه‌های کلیدی مانند اسلام (تسلیم) یا کفر (بی‌دینی) به خودی خود از اهمیت کافی برخوردارند تا به‌عنوان واژه کانونی حوزه‌های دیگر تعریف شوند. گرچه اللّه در این نمودار به‌عنوان واژه کلیدی مطرح است؛ زیرا خداوند موضوع ایمان است، اما در حقیقت اللّه در کل به‌عنوان واژه کانونی اصیل در قرآن عمل می‌کند و این درست به معنای هما چیزی است که ما دنیای قرآن را «خداوندمدار» می‌دانیم.۱

ایزوتسو با بررسی حوزه واژه کانونیِ کفر اثبات می‌کند که چگونه حوزه‌های معنایی با هم مرتبط و متداخل‌اند و این در واقع، توسعه جانب سلبی حوزه ایمان است.

کلیدواژه‌های مختلفی از این حوزه به حوزه‌های دیگر نیز تعلق دارند و این امر به پیچیدگی نظام می‌افزاید. برای مثال، واژه «ضلال» (گمراه شدن) افزون بر نقش یک کلیدواژه در حوزه معناییِ کفر نقش مهم در حوزه‌ای که واژه مرکزی آن صراط یا سبیل است بازی می‌کند.

نمودار شماره ۴: حوزه معنایی کفر

1.. ایزوتسو، خدا و انسان در قرآن، ص۳۱.


میدان‌های معنایی در کاربست قرآنی
166

به‌عنوان زیرمجموعه و زیرنظام، نظام بزرگ‌تری می‌سازند. ایزوتسو کانون مفهومیِ این حوزه‌های معنایی را «واژه کانونی» می‌نامد که بر حسب آن زیر نظام خاصی از کلیدواژه‌ها از بقیه متمایز می‌شوند.۱

به رغم اجتهاد اجتناب‌ناپذیر در نام‌گذاری کلیدواژه‌های خاص به‌عنوان مرکز واژه‌ها، این طرح کلی به‌مثابه ابزار برای کشف جهان‌بینی که واژه‌های قرآن آشکار می‌سازد، مفید خواهد بود. نظام ایزوتسو را می‌توان به سادگی تصویرسازی کرد. او برای نشان دادنِ ارتباط میانِ حوزه‌های معنایی از نمودارها بسیار بهره می‌گیرد. نمودار او برای توضیح حوزه بسیار مهم ایمان در شکل زیر نشان داده شده است.

نمودار شماره ۳: حوزه معنایی ایمان

واژه کانونی ایمان، حوزه معنایی را تثبیت کرده، حدود معنای گسترده آن ‌را بدون چندان اختلافی مشخص می‌کند. واژه‌های کلیدیِ فراهم آمده اطراف آن - به‌صورت دو قطب ایجابی یا سلبی - به جنبه خاصی از پدیده کانونی اشاره می‌کنند.

1.. همان، ص۲۹.

  • نام منبع :
    میدان‌های معنایی در کاربست قرآنی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 6888
صفحه از 296
پرینت  ارسال به