149
میدان‌های معنایی در کاربست قرآنی

است، اما او قرآن و جهان‌بینی اسلامی را موقعیتی مثبت برای کاربست نظرگاه‌های زبان‌شناختی و معنا‌شناختی مورد علاقه خویش نمی‌یابد؛ بنابراین، هدف من این نیست که از قرآن در برابر مطالعه در چارچوب نظریات گوناگون محافظت کنم. هدف اولیه من نشان دادن نواقص در آثار دانشمندان مسلمانی است که در فهم و ترجمه روش‌شناسی ایزوتسو دچار سوء برداشت شده‌اند و آن را در معرض تحریف قرار داده‌اند و آنگاه مدعی هستند که این روش بهترین رویکرد در پرداختن به قرآن است. در نتیجه به نظر می‌رسد که درحالی‌که ایزوتسو نمی‌تواند فراتر از رویکرد خویش قرآن را ببیند، بسیاری از دانشمندان اسلامی نیز نمی‌توانند فراتر از ایزوتسو را ببینند و بنابراین، قرآن را از دیدگاهی تک بُعدی می‌نگرند و از رویکردهای کل‌نگر بسیاری از سنت‌های تفسیریِ ریشه‌دار غفلت می‌ورزند؛ بنابراین، درحالی‌که تحلیل معناشناختی ایزوتسو از قرآن، فراتر از درک برخی جنبه‌های متن قرآنی است، کسانی که ایزوتسو را به‌عنوان منبع بنیادین خود در نظر می‌گیرند، تنها به نسخه‌ای از ایزوتسو دست یافته‌اند، نه این‌که به درک درستی از معنای قرآن رسیده باشند. انتظار می‌رود مطالعات انتقادی جدید، تصویر اصیل ایزوتسو را در آینده‌ای نزدیک روشن‌تر کند.

مهم‌ترین نقدها بر معناشناسی ایزوتسو

برخی از دانشمندان نقدهای زیر را چه نسبت به معناشناسی ایزوتسو و چه نسبت به کاربست این نوع به معنا‌‌شناسی در قرآن وارد کرده‌اند که در ادامه، مهم‌ترین آنها اشاره می‌شود.

۱) روابط همنشینی، جانشینی و تقابل معنا ارائه نمی‌دهند. این روابط گرچه نشان می‌دهند تفاوت‌هایی وجود دارد، ولی نشان‌دهنده معنا نیستند. برای نمونه، هیچ‌گاه نمی‌توان از صراط مستقیم نتیجه گرفت که معنایش عبادت است. البته،


میدان‌های معنایی در کاربست قرآنی
148

سوم این‌که، بسیاری از مسلمانان به دلایل احساسی از ایزوتسو استقبال می‌کنند، به طوری که تحلیل ما نشان داد، دانشمندان مسلمان پیوسته به پیشینه غیر شرق‌‌شناختی ایزوتسو اشاره می‌کنند. اگر چه بسیار دشوار است که دانش غربی را در مطالعات قرآنی به یک طبقه خاص کاهش دهیم، هیچ کس نمی‌تواند این واقعیت را انکار کند که نوعی شر‌‌‌شناسی کلیشه‌ای کلاسیک وجود دارد که عمدتاً بر نظریه قرض‌گیری متمرکز است. بسیاری از مسلمانان با انگیزه واکنش به چنین آثاری، تلاش کرده‌اند تا گفتمانی نو و همسو را در آثار ایزوتسو بیابند.

برخی دانشمندان مسلمان که دانش غربی را مردود می‌دانند، به پذیرش ایزوتسو روی آوردند، در حالی‌که آثار او به شدت بر مبنای روش‌شناختی غربی و منابع غربی مبتنی بوده است.

دلیل چهارم برای این که چرا ایزوتسو به این اندازه در میان مسلمانان مورد پذیرش بوده به برداشت یا سوء برداشت آنها از سنت‌های خود برمی‌گردد. با وجود خطر خارج شدن از قلمرو این مقاله، استدلال می‌کنم که بسیاری از آثار درباره ایزوتسو در جهان اسلام نشان می‌دهد که چقدر مسلمانان از سنت دور افتاده‌اند. به اعتقاد من، واکنش دانشمندان مسلمان به ایزوتسو نوعی سنگ محک برای آشنایی آنان با سنت‌های خویش است. می‌توان با اطمینان گفت دست‌کم آثارِ ایزوتسو در ترکیه پیش از سال ۲۰۰۰م از این امتحان سربلند بیرون نمی‌آیند. بازشناسیِ معناشناختیِ ایزوتسو به‌عنوان تنها راه منحصر به فرد و قابل اعتماد در درک قرآن، به معنای انکار وجود یک سنت تفسیری بسیار ریشه‌دار، آثار بلاغی، واژه‌نامه‌ها و بسیاری از دیگرگونه‌های تفسیری همانند خصائص، لغت، ترادف، وجوه و نظائر نیست.

این دانشمندان نیز همچون ایزوتسو، قلمرو تحلیل خود را به نادیده گرفتن این پیشینه محدود کرده‌اند. با وجود این، تفاوت میان ایزوتسو و آنها بسیار روشن است. فرض می‌کنیم که ایزوتسو با شدیدترین محدودیت به روش خود پای‌بند

  • نام منبع :
    میدان‌های معنایی در کاربست قرآنی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 6253
صفحه از 296
پرینت  ارسال به