147
میدان‌های معنایی در کاربست قرآنی

خوانش نهایی او ارزش نهایی نتایجش او را از بین برده است؛ بنابراین، ضروری است که بپرسیم چرا بسیاری از دانشمندان هنوز بدون انتقاد از ایزوتسو از او پیروی می‌کنند و از این بازسنجی‌های انتقادی جدّی متأثر نشده‌اند.

در پاسخ باید گفت که بسیاری از مسلمانانِ تحسین‌کننده ایزوتسو، روش‌شناسی او را درک نمی‌کنند و همان‌‌طور که اشاره شد، این دانشمندان از ترجمه‌های دقیق برخی آثار ایزوتسو استفاده نکرده‌اند و با جنبه‌های کلیدی روش‌شناسی کار او - به طور خاص ساخت‌گرایی و معناشناسی - آشنا نشده‌اند و نمی‌توانند نواقص آن را ببینند؛ اگرچه ایزوتسو خود به‌خوبی از آنها آگاه بود. به نظر می‌رسد آنها از رویکرد انتقادی ایزوتسو به روش‌شناسی خود آگاه نبودند و این مسئله افزون بر ترجمه‌های نادرست پیش‌گفته، گاهی به نسبت دادن دیدگاه‌هایی به ایزوتسو که نمی‌توان آنها را در آثارش یافت، می‌انجامید. آنها رویکردها و روش‌شناسی‌‌‌‌های مختلف را ترکیب می‌کنند و ایزوتسوهای خیالیِ بسیاری را به‌جای یک ایزوتسوی واقعی خلق می‌کنند. اغراق نیست اگر بگوییم آنچه آنان تولید می‌کنند یک تحلیل ترکیبی است.

علت و دلیل دوم این پذیرش بدون انتقاد در سبک ارائه ایزوتسو نهفته است. ایزوتسو به‌واسطه رویکرد روش‌شناختی‌اش، بر خلاف بسیاری از دانشمندان غربی، هرگز پرسش‌های حساسیت برانگیز درباره قرآن و دیگر منابع اسلامی مطرح نمی‌کرد (نظریه به اصطلاح قرض‌گیری) و افزون بر این ویژگی‌هایی همچون نطق ملایم او، نگرش به ظاهر بدون قضاوت او درباره مبانی ایمان اسلامی، ارجاع او به خداوند به‌عنوان یک موضوعِ محوری در قرآن (جهان‌بینی قرآنی، خدامحور است) و دغدغه او برای کشف معنای اصلی قرآن طی دوره نخستین خوانندگانش، بسیاری از مسلمانان را جذب کرده است، اما افزون بر این چشم آنان را بر روی نواقص و خلأ‌‌‌‌های موجود در آثار ایزوتسو بسته است.


میدان‌های معنایی در کاربست قرآنی
146

پی آن بود تا تصویری کامل از قرآن و اسلام بر مبنای روشِ خود در تحلیلِ معناشناختیِ متن ارائه دهد. افزون بر این، تحلیل ایزوتسو در جلب توجه به مسائل مختلف اخلاقی که در قرآن به آن پرداخته - حوزه‌ای که بسیاری از دانشمندان مسلمان از آن غفلت کرده‌اند - موفق عمل می‌کند. بنابراین، بسیاری از مسلمانان، ایزوتسو را به‌عنوان آخرین مُهر احیای اسلامی در دانش قرآنی به‌حساب می‌آورند. شکی نیست که به عقیده دانشمندان، ایزوتسو میراثی را به ارث گذاشته است که به واقع متفاوت از آثار جانب‌دارانه بسیاری از دانشمندان غربی است. آنان ایزوتسو را به‌عنوان «یکی از ما» در نظر می‌گیرند و بنابراین، به‌عنوان یک پدیده استثنایی می‌دانند.

گرچه در واپسین روزهای دهه ۱۹۹۰م و آغازین روزهای سده بیستم بسیاری به تحسین دستاوردهای ایزوتسو می‌پرداختند، اما برخی نقدها و انتقادها نیز بر آثار ایزوتسو وارد شدند که بر روی جنبه‌های مختلف روش‌شناسی او و یافته‌های او متمرکز بودند و دربرگیرنده پرسش‌های بسیاری درباره اصالت یا تناسب تحلیل ایزوتسو بودند. ایزوتسو برای نادیده گرفتن سنت‌های نبوی، تفاسیر صحابه یا یاران، سنت‌های تفسیری مسلمانان و بسیاری از منابع دیگر مورد انتقاد قرار گرفت. افزون بر این، دانشمندان اتکای بیش از حد بر شعر جاهلی و رویکرد او به مفهوم «حنیفیسم» مورد انتقاد قرار دادند. مهم‌تر اینکه، آنان بر این قول اتفاق داشتند که روش‌شناسی مورد استفاده از سوی ایزوتسو به اندازه کافی، فرایند کامل تفسیر و تأویل را بازنمایی نمی‌کند. آنان این روش‌شناسی را کاملاً غربی می‌دانستند و معتقد بودند که برای هدف مورد نظر ناکارآمد است و در کاربرد بسیار کاهش‌گر است. در نگاه آنان، نسبی‌گرایی تمایز ایزوتسو میان معانی پایه‌ای و نسبی و نگاه گزینشی وی درباره واژه‌های کانونی و کلیدی، هم به تحلیل نظری و هم به تحلیل عملی او از متن قرآنی آسیب وارد کرده است. آنان به شدت معتقد بودند که تأکید بر متن و

  • نام منبع :
    میدان‌های معنایی در کاربست قرآنی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 6401
صفحه از 296
پرینت  ارسال به