145
میدان‌های معنایی در کاربست قرآنی

فصل چهارم: امکان‌سنجی و آسیب‌شناسی

بی‌شک، توشیهیکو ایزوتسو از تأثیرگذارترین و پرکارترین دانشمندان قرآنی معاصر در غرب و جهان اسلام است. کسی نیست که موفقیت ایزوتسو در تحلیل مفاهیم قرآنی و به‌کار‌گیریِ نظریه‌های معناشناختی در این زمینه را انکار کند. گرچه به نظر می‌رسد ایزوتسو بیش از حد به روش خود محدود شده است و شکی نیست که او قرآن و جهان‌بینی اسلامی را جایگاه مثبتی برای به‌کارگیری نظرگاه‌های زبان‌شناختی مورد علاقه‌اش یافته است. در این مقاله، بیشتر بر مطالعات قرآنی او و بر این مسئله که چگونه دانشمندان مسلمان - و به طور خاص دانشمندان قرآنی ترکیه - این آثار را ارزیابی کرده‌‌اند، تمرکز کرده‌ایم و نشان داده‌ایم که آثار ایزوتسو از تفوّق در این زمینه برای مدت زمانی طولانی برخوردار بوده‌اند، بی‌آن‌که با انتقاد جدی‌ای از سوی مسلمانان روبه‌رو باشند. دانشمندان بر آن بودند که ایزوتسو را به‌عنوان دانشمندی پیشرو و پژوهش‌گری استثنایی در نظر داشته باشند که آثار برجسته‌ای درباره قرآن ارائه داده و به شدّت با سنت‌های اسلامی و قرآنی همراه بوده و قرآن را با حساسیت و بدون تعصب مورد خوانش قرار ‌داده است. او بر خلاف بسیاری از شرق‌شناسان، همواره به قرآن اجازه می‌داد درباره خودش حرف بزند و پیوسته در


میدان‌های معنایی در کاربست قرآنی
144

مهم‌ترین مراحل در تحقیق جانشین‌ها عبارت‌اند از:

۱. اثبات جانشینی: لازم نیست واژه‌ها در قرآن جانشین هم باشند، بلکه همین که در حوزه‌ همگن قرار داشته باشند، کافی است؛

۲. یافتن معنای پایه؛

۳. تحلیل معناشناختی، شامل تحلیل‌های صرفی و نحوی؛

۴. نسبت‌سنجی با کانون معنایی.

تحلیل مقابل‌ها

دو مفهوم کلیدی کاملاً متضاد را «کلمات مقابل» می‌گویند. برای مثال، عقل با جهل، وحی با وسوسه، ابتلا با اِمهال در تقابل هستند.

مراحل تحقیق در مقابل‌ها را نیز به طور خلاصه می‌توان این‌گونه فهرست کرد:

۱. اثبات تقابل؛

۲. معنای پایه واژه مقابل؛

۳. تحلیل معناشناختی؛

۴. نسبت‌سنجی با کانون معنایی: برای مثال، شیوه ارتباط وحی با وسوسه، کهانت، شاعری و جنون بسیار مهم است. اگر منبع معرفت تغییر کند، مدل معرفتی نیز تغییر خواهد کرد. برای مثال، وحی در رابطه انسان با خدا، وسوسه در رابطه انسان با شیطان و جنون در رابطه با جن شکل می‌گیرد. با توجه به همین مطلب بود که اعراب جاهلی بر این باور بودند که رسول خدا صلی الله علیه و اله معرفت جدیدی ارائه کرده، اما خداوند را به‌عنوان منبع معرفتی پیامبر صلی الله علیه و الهنمی‌پذیرفتند.

  • نام منبع :
    میدان‌های معنایی در کاربست قرآنی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 6226
صفحه از 296
پرینت  ارسال به