معنا را تأیید می‌کنند.

در آیات (وَاسْتَکْبَرَ هُوَ وَجُنُودُهُ فِی الْأَرْضِ بِغَیْرِ الْحَقِّ وَظَنُّوا أَنَّهُمْ إِلَیْنَا لَا یُرْجَعُونَ)^۱، (وَأَنَّهُمْ ظَنُّوا کَمَا ظَنَنتُمْ أَن لَّن یَبْعَثَ اللَّهُ أَحَدًا)^۲ و (إِنَّهُ ظَنَّ أَن لَّن یَحُورَ)^۳ ممکن است ظنّ به معنای گمان یا شکّ و یا حتی وهم باشد. در این آیات نشانه معناشناختی برای تحلیل نداریم.

در آیه (إِن نَّظُنُّ إِلَّا ظَنًّا وَمَا نَحْنُ بِمُسْتَیْقِنِینَ)^۴ ظن، در مقابل یقین است. البته، در این مورد ظنّ به معنای اعتقاد، قابل اتّکا نیست و تکیه بر چنین ظنّی از دید عقلانی امری ناپسند است. از ویژگی‌های نهفته در این آیات قابل اعتماد نبودنِ ظن است. بنا بر این آیات، ظنّ اعتقادی غیر قابل اتکال است و نمی‌شود بر اساس این اعتقاد، برنامه‌ریزی کرد.

در آیاتی که ظنّ همنشین قیامت است، با چهار دسته آیات روبه‌رو هستیم.

۱. دسته‌ای از آیات که نمی‌توان نظر صریح در مورد آنها بیان کرد؛

۲. دسته‌ای که ظنّ را به معنای یقین گرفته است؛

۳. دسته‌ای که ظنّ را به معنای اعتقاد غیر یقینی قابل اعتماد گرفته است؛

۴. دسته‌ای که ظنّ را به معنای اعتقاد غیر یقینی دانسته و اعتماد بر آنها را صحیح نمی‌داند.

با بررسی تمام نسبت‌های موجود در میدان معنایی ظن، تنوع معنایی در آن بیشتر روشن می‌شود.

برجسته کردن معنای نسبی در معناشناسی میدان‌های معنایی تفاوت این روش را با روشِ قرآن‌پژوهان پیشین مشخص می‌کند. پیشینیان، معنای پایه را اساس کار

نسبت‌های همنشینی در آن اشاره می‌کنیم. متعلّق ظنّ در آیات متعدد، قیامت یا مباحث مربوط به آن است که در قالب لقای پروردگار، بعث، بازگشت به سوی پروردگار و وقوع قیامت مطرح می‌شود. در این موارد ظنّ دو گونه کاربرد دارد. گاهی به معنای اعتقاد به وقوع قیامت یا لقای پروردگار است که در آیات (الَّذِینَ یَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلاَقُوا رَبِّهِمْ وَأَنَّهُمْ إِلَیْهِ رَاجِعُونَ)^۱، (قَالَ الَّذِینَ یَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلاَقُو اللّهِ کَم مِّن فِئَةٍ قَلِیلَةٍ غَلَبَتْ فِئَةً کَثِیرَةً بِإِذْنِ اللّهِ)^۲، (إِنِّی ظَنَنتُ أَنِّی مُلَاقٍ حِسَابِیهْ)^۳ و (أَلَا یَظُنُّ أُولَئِکَ أَنَّهُم مَّبْعُوثُونَ)^۴ آمده است. در این آیات ظنّ به معنای اعتقاد راسخ است.^۵

در این آیات، ظن قابلیّت دارد که انسان به آن استناد و تکیه کند. از این‌رو، قرآن صاحبان این باور را با عنوان «اهل ظنّ» ستایش می‌کند.

در دسته‌ای از آیات، استعمال ظنّ برای انکار قیامت است؛ مانند آیه (وَمَا أَظُنُّ السَّاعَةَ قَائِمَةً)^۶ در ذیل تعبیر (وَلَئِن رُّدِدتُّ إِلَى رَبِّی لَأَجِدَنَّ خَیْرًا مِّنْهَا مُنقَلَبًا)، که بیانگر شکّ در وقوع قیامت است، بنابر این‌‌که ظنّ در این آیه به معنای شکّ و تردید است و فردی که قرآن از زبان او گزارش می‌کند، احتمال عدم وقوع قیامت را بیشتر از احتمال وقوع آن می‌داند. ولی این باور به حدی نرسیده که به معنای یقین به عدم وقوع قیامت باشد. آیات (وَمَا أَظُنُّ السَّاعَةَ قَائِمَةً وَلَئِن رُّجِعْتُ إِلَى رَبِّی إِنَّ لِی عِندَهُ لَلْحُسْنَى)^۷، (قُلْتُم مَّا نَدْرِی مَا السَّاعَةُ إِن نَّظُنُّ إِلَّا ظَنًّا وَمَا نَحْنُ بِمُسْتَیْقِنِینَ)^۸ همین