123
میدان‌های معنایی در کاربست قرآنی

وضوح یک معنا باید لایه دوم معنایی میدان، یعنی واژه‌های فرعی را - تا آنجا که به سبب گستردگی مُخلّ معنا نباشد - بررسی کرد. بر این اساس، یک میدان معنایی از یک کلمه کانونی، چند واژه کلیدی و شمار بیشتری واژه‌های فرعی تشکیل شده است.

نکته کلیدی این است که میدان‌های معنایی، میدان‌های متداخلی هستند. گاه در یک حوزه، یک واژه کلمه کانونی است، اما همین واژه در یک میدان معنایی دیگر کاملاً یک کلمه فرعی به شمار می‌رود. از طریق بافتِ این کلمات و ایجاد ارتباط میان آنها می‌توان معنای واژه‌های را کشف کرد. برای مثال، برای یافتن معنای ایمان آن را در میدان معنایی متعلق به ایمان و در نسبت با کلمات کلیدی بررسی می‌کنیم. از آنجا که میدان‌های معنایی با هم مرتبط‌اند و با یک‌دیگر میدان معنایی ایجاد می‌کنند و میدان‌های معنایی نیز حوزه معنایی بزرگتری را به وجود می‌آورند، ممکن است واژه‌ای در یک میدان کلمه کانونی باشد، ولی در ارتباط با حوزه دیگر کلمه کلیدی به حساب آید. در تمام میدان‌های معنایی نیاز به واژه کانونی و کلیدی نیست، بلکه گاهی نسبت بین واژه با خارج از خود به‌عنوان کانون معناشناسی خواهد بود.۱

1.. نک: ایزوتسو، خدا و انسان در قرآن، ص۲۰-۲۹؛ قائمی‌نیا، بیولوژی نص، ص۵۴۴.


میدان‌های معنایی در کاربست قرآنی
122

در حاشیه و در لایه‌های دورتر از مرکزِ میدان معنایی قرار دارند، اما کمک می‌کنند تا معنای دیگر واژه‌ها به دست آید.

بر اساس این تقسیم‌بندی، هر دستگاه زبانی درون خود از میدان‌های معنایی تشکیل شده است. هر میدان معنایی بر محور یک کلمه کانونی قرار دارد. برای مثال، میدان معناییِ ایمان بر محور مفهوم ایمان می‌گردد. می‌توان در قرآن میدان‌های معنایی گوناگونی یافت؛ مانند میدان معنایی حوزه جهان‌شناسی، میدان معنایی در حوزه انسان‌شناسی و حوزه مربوط به اخلاق یا حوزه مربوط به وظایف. رابطه ایمان و واژه‌های کلیدی میدان معنایی ایمان را می‌توان در شکل زیر نشان داد.

نمودار رابطه ایمان و واژگان کلیدی میدان معنایی ایمان

هر واژه کلیدی به نوبه خود می‌تواند یک کلمه کانونی برای میدان معنایی دیگر قرار گیرد و با واژه‌های دیگری در ارتباط باشد. روشنی در معنای واژه کلیدی خود در وضوح معناییِ میدان معنایی و کلمه کانونیِ مرتبط بسیار مهم است؛ بنابراین، برای

  • نام منبع :
    میدان‌های معنایی در کاربست قرآنی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 6417
صفحه از 296
پرینت  ارسال به