111
میدان‌های معنایی در کاربست قرآنی

ندهد، اما در صورت تغییر، تحولاتی که در طول زمان در واژه‌های یک حوزه رخ می‌دهند، به دو دسته تغییرات واژگانی و تغییرات معنایی تقسیم می‌شوند. در تغییرات واژگانی تغییرات به صورت‌های جایگزینی واژگانی، افزایش واژگانی و کاهش واژگانی نمایان می‌شود. در تغییرات معنایی۱ نیز توسیع معنایی، تخصیص معنایی، ترفیع معنایی و تنزّل معنایی انواع تحولات معنایی به شمار می‌روند که در معناشناسی تاریخی مورد توجه قرار می‌گیرند.

مطالعه همزمانی

مطالعه همزمانی، مطالعه معانی موجود در یک زمان معیّن است که در ارتباط واژه‌ها با یک‌دیگر - در یک نظام زبانی خاص - شکل می‌گیرد. ایزوتسو در توضیح مطالعه همزمانی می‌گوید:

اگر جریان تاریخ را به‌صورت افقی در دوره‌ای قطع کنیم، مقطعی حاصل می‌شود که می‌توان آن را به شکل سطحی هموار که از عده‌ای کلمات تشکیل شده است که در جریان زمان تا آن نقطه به حیات خود ادامه داده‌اند.۲

رویکرد همزمانی در مطالعه معنا در حقیقت بررسی رابطه‌ای است که در میان واژه‌های یک حوزه معنایی وجود دارد که سبب کنار هم آمدن آنان است۳؛ برای نمونه، عقل با تفکر و قلب با تپش از نظر تصوری دارای ارتباط هستند. ایزوتسو ارتباط تصوری عناصر یک حوزه را از متن استخراج و با پی‌گیری روابط موجود

1.. برای مطالعۀ انواع تغییرات معنایی، نک: سیدی، تغییر معنایی در قرآن، ص۴۴-۴۸.

2.. ایزوتسو، خدا و انسان در قرآن، ص۳۹-۴۰.

3.. نک: مشکوة‌الدینی، سیر زبان‌شناسی، ص۷۷.


میدان‌های معنایی در کاربست قرآنی
110

ارتباط‌هایی میان آنها برقرار می‌سازد، در حقیقت، نشان می‌دهد که مفاهیم مورد توجه او کدام‌اند و نوع نگاه او به جهان چگونه است و این چیزی جز جهان‌بینیِ متکلم نیست. بدین ترتیب، با بررسی یک متن به جهان‌بینی گوینده آن دست خواهیم یافت.

گونه‌های مطالعه میدان‌های معنایی

مطالعه روابط میان اعضای یک حوزه را می‌توان به دو شکل انجام داد. مطالعه درزمانی و مطالعه همزمانی.

مطالعه درزمانی

مطالعه درزمانی را می‌توان به نوعی معناشناسی تاریخی دانست. در این‌گونه از معناشناسی، تحولِ مفهوم واژه‌های هم‌‌حوزه را در محور زمان بررسی می‌کنند. با گذشت زمان، تغییراتی در زبان پدید می‌آید که می‌توان با بررسی تاریخی این تغییرات از حالت‌های گذشته واژه‌ها و چگونگی تحول مفهوم آنها آگاهی یافت. مطالعه درزمانی یک حوزه معنایی، در واقع، چیزی جز مطالعه اعضای یک حوزه معنایی در دو یا چند مقطع زمانی و مقایسه آنها با یک‌دیگر نیست. در این روش شرایطی که بر اساس آنها نوعی تغییر در مفهوم واژه‌ها در زمان‌های خاص رخ می‌دهند، بررسی می‌شوند. ایزوتسو در این‌باره می‌گوید:

واژگان از لحاظ زمان‌گذر، بسته‌ای از کلمات است که هر یک از آنها مستقل از دیگران به روش خاص خود رشد می‌کند و تغییر می‌پذیرد.۱

البته، ممکن است که در واحدهای یک حوزه معنایی در گذر زمان تغییری نیز رخ

1.. ایزوتسو، خدا و انسان در قرآن، ص‌۳۹.

  • نام منبع :
    میدان‌های معنایی در کاربست قرآنی
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1396
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 6249
صفحه از 296
پرینت  ارسال به