فضل‌بن شاذان نیشابوری
ابومحمد فضل‌بن شاذان‌بن خلیل نیشابوری از مشهورترین عالمان امامیه عصر حضور محسوب می‌شود که با امام رضا علیه السلام، امام جواد علیه السلام، امام هادی علیه السلام و امام حسن عسکری علیه السلام معاصر بوده است.۱ او عرب تبار و از قبیله معروف ازد بوده که در شهر نیشابور می‌زیسته است.۲ وی در زمان نوجوانی به عراق رفته و از مشایخ امامیه در کوفه و بغداد مانند محمد‌بن ابی‌‌عمیر، صفوان‌بن یحییٰ و حسن‌بن فضال دانش آموخته است.۳ آنگاه به زادگاهش شهر نیشابور بازگشته و بیشتر عمرش را در آنجا سپری کرد؛ تا آنکه در سال ۲۶۰ قمری در نیشابور وفات یافت.۴
فضل‌بن شاذان نزد ائمه علیهم السلام از جایگاه ممتازی برخوردار بوده است؛ تا جایی‌که امام حسن‌عسکری علیه السلام درباره‌اش فرموده: «من به اهل خراسان به خاطر وجود فضل در میان آنان، غبطه می‌خورم».۵ همچنین فضل در میان فرهیختگان امامیه، نیز از موقعیتی ممتاز برخوردار بوده است.۶ نجاشی (م.۴۵۰ق) رجال‌شناس شهیر شیعه درباره وی می‌گوید: «او مشهور‌تر از آن است تا من بخواهم او را وصف نمایم».۷ شیخ طوسی دیگر رجال‌شناس امامیه، نیز با تعابیری چون «متکلم، فقیه، جلیل القدر» از او یاد کرده است.۸
فضل‌بن شاذان از نخستین متکلمان امامی و مؤثرترین پایه‌گذاران حوزه کلامی امامیه در خراسان محسوب می‌شود، که از لحاظ گرایش فکری در جرگه جریان کلامی
1.. تهرانی، مصفی المقال، ص۳۶۰-۳۶۱.
2.. نجاشی، رجال، ص۳۰۶؛ شیخ طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۲۰.
3.. شیخ طوسی، اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۲۱.
4.. همان.
5.. همان، ص۸۲۰.
6.. نجاشی، رجال، ص۳۰۷.
7.. همان.
8.. شیخ طوسی، الفهرست، ص۱۹۷.
