321
جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)

۲۰. ذکر الحسن و الحسین علیهما السلام ۲۱. فی امر الحسن علیه السلام ۲۲. ذکر الحسین علیه السلام ۲۳. مقتل الحسین علیه السلام ۲۴. اخبار علی‌بن الحسین علیه السلام ۲۵. اخبار ابی‌جعفر محمد‌بن علی علیه السلام ۲۶. اخبار المهدی علیه السلام ۲۷. اخبار جعفر‌بن محمد علیه السلام ۲۸. اخبار موسیٰ‌بن جعفر علیه السلام ۲۹. اخبار ابی‌بکر و عمر ۳۰. مقتل محمد‌بن ابی‌‌بکر ۳۱. مناظرات علی‌بن موسیٰ‌‌الرضا علیه السلام۱

افزون بر این کتاب‌های یاد شده، فهرست‌‌نگاران یک کتاب به نام کتاب المتعه و ما جاء فی تحلیلها نیز برای جلودی برشمرده‌اند.۲ این کتاب هرچند عنوان فقهی دارد، ولی باید آن را یک اثر کلامی تلقی کرد؛ چرا که موضوع متعه همواره یکی از مسائل چالش برانگیز میان شیعه و سنی مطرح بوده است و متکلمان هر دو گروه در این زمینه گفت‌‌وگو می‌کرده‌‌اند.

ابوبشر عمی بصری (م. بعد ۳۵۰ق)۳

ابوبشر احمد‌بن ابراهیم‌بن ‌معلی‌بن اسد عَمّی۴ از مورخان و راویان اخبار امامیه در بصره است. او از خاندان آل عَم - تیره‌ای از بنی تیمم - می‌باشد که سکونت‌‌گاه اصلی آنها در اهواز و فارس بوده است. ولی بخشی از این دوده مانند ابراهیم‌بن معلی و اسد‌بن معلی عمی، پدر و عموی ابوبشر در بصره اقامت داشتند.۵

ابوبشر عمی یکی از مورخان مشهور امامیه بصره، در نیمه اول سده چهارم هجری به شمار می‌رود. عموی وی اسد‌بن معلی نیز از تاریخ‌نگاران امامی در بصره

1.. نجاشی، رجال، ص۲۴۰-۲۴۴.

2.. شیخ طوسی، الفهرست، ص۱۹۱.

3.. ابن‌ندیم، الفهرست، ص۲۴۷.

4.. ابن‌ندیم و به تبع‌ او شیخ‌طوسی و ابن ‌شهر آشوب نام و نسب او را أحمد‌بن إبراهیم‌بن أحمد‌بن معلى عمی ضبط کرده‌اند. (شیخ طوسی، الفهرست، ص۷۶؛ ابن‌شهر آشوب، معالم العلماء، ص۵۴).

5.. شیخ طوسی، الفهرست، ص۷۶.


جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
320

می‌یابیم که این مورخ برجسته امامیه با رویکرد اعتقادی، به مباحث تاریخی می‌نگریسته است. شاید از این رو است که گزارش‌های ‌تاریخی‌ وی مورد اقبال زیاد نویسندگان مخالف شیعه قرار نگرفته است. البته منقولات صرف تاریخی از جلودی، کم و بیش در منابع عامه نیز راه یافته است.۱

عبدالعزیز جلودی کتاب‌ها و رساله‌های فراوانی در موضوعات تاریخی و غیره تألیف کرده بود۲ که تعداد آنها به بیش از دویست عنوان می‌رسد. با توجه به گزارش‌های فهرست‌نگاران می‌توان ادعا کرد که او در میان نویسندگان امامیه - تا نیمه سده چهارم - بیشترین تألیف را داشته، که اغلب آنها در مباحث تاریخی بوده است. باید افزود که شمار قابل توجهی از حجم انبوه آثار جلودی را کتاب‌های تاریخی - کلامی تشکیل می‌دهند و این موضوع، از عناوین نگاشته‌های وی به خوبی مشهود است. اکنون به معرفی برخی آثار تاریخی او که مربوط به اهل بیت علیهم السلام بوده و همچنین در موضوع دانش کلام و منازعات کلامی نیز کاربرد داشته است، می‌پردازیم:

۱. الجمل ۲. صفین ۳. الحکمین ۴. الخوارج ۵. حروب علی علیه السلام ۶. ما نزل فی الخمسه علیهم السلام ۷. ذکر علی علیه السلام فی حروب النبی صلی الله علیه و اله ۸. محب علی علیه السلام و من ذکره بخیر ۹. من احب علیاً علیه السلام و ابغضه ۱۰. من سبه من الخلفاء ۱۱. الکنایه عن سب علی علیه السلام ۱۲. ما نزل فیه (علی‌بن ابی‌‌طالب) من القرآن ۱۳. خلافته (علی‌بن ابی‌‌طالب) علیه السلام ۱۴. قوله (علی‌بن ابی‌‌طالب) علیه السلام فی الشوری ۱۵. ما کان بین علی‌ علیه السلام و عثمان من الکلام ۱۶. مال الشیعه بعد علی علیه السلام ۱۷. ذکر الشیعه و من ذکرهم هو أومن احبّ من الصحابه ۱۸. ذکر خدیجه و فضل اهل البیت علیهم السلام ۱۹. ذکر فاطمه  علیها السلام ابابکر

1.. خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۱، ص۵۲؛ ج۱۰، ص۲۰۶؛ سلفی، معجم السفر، ص۲۵۲؛ ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق، ج۴۵، ص۳۸۱، ج۵۸، ص۲۷۴؛ ج۶۹، ص۲۹۰؛ ج۷۰، ص۲۶۹.

2.. شیخ طوسی، الفهرست، ص۱۹۱.

  • نام منبع :
    جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1398
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 13528
صفحه از 478
پرینت  ارسال به