247
جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)

برخوردار بوده است؛ با آنکه بسیاری از عامه به دلیل تشیع، ابوهارون عبدی را تضعیف و تکذیب نموده و عموماً از نقل منقولات وی احتراز کرده‌اند.۱ ولی با این حال بعضی از بزرگان‌ آنها مانند سفیان ثوری به نقل روایات او توجه نشان داده‌اند.۲ شگفت آن‌که در مصادر فعلی امامیه روایات زیادی از او انعکاس نیافته است.

برخی اصحاب امام باقر علیه السلام (ش.۱۱۴ق) نیز در اواخر سده اول و اوایل سده دوم هجری در بصره فعال بوده‌اند. از جمله آنها اسماعیل‌بن فضل‌بن یعقوب نوفلی هاشمی از اصحاب موثق امامیه که از تبار آل نوفل (پیش‌‌تر در بخش خاندان‌‌های شیعه بصره از این خاندان سخن گفته‌ایم) می‌باشد که در بصره ساکن بوده است.۳ همو که امام صادق علیه السلام درباره‌‌اش فرموده: «هو كهل من كهولنا و سید من ساداتنا».۴ شیخ طوسی نیز با تعبیر «ذوی البصیره و الاستقامه» او را ستوده است.۵ برادرش اسحاق‌بن فضل‌بن یعقوب نوفلی هاشمی نیز در زمره اصحاب امام باقر علیه السلام قرار داشته است.۶ گمان می‌رود وی نیز مانند برادرش در بصره سکونت داشته و در آنجا فعالیت حدیثی می‌کرده است. افزون بر این فضیل‌بن یسار بصری از یاران مورد اعتماد امام باقر علیه السلام در بصره حضور داشته است.۷ در ادامه به فعالیت‌های حدیثی وی و خاندانش اشاره خواهیم کرد.

ابوسفیان حرب‌بن سریج منقری۸ از اصحاب امام باقر علیه السلام در بصره بوده و در

1.. ابوالقاسم بلخی، قبول الأخبار، ج۲، ص۳۵۷.

2.. ابن عدی، الکامل، ج۵، ص۷۹.

3.. شیخ طوسی، رجال، ص۱۲۴.

4.. علامه حلّی، خلاصة الاقوال، ص۵۳-۵۴.

5.. ابن حجر، لسان المیزان، ج۱، ص۴۲۶.

6.. شیخ طوسی، رجال، ص۱۲۵.

7.. همان، ص۱۴۳.

8.. در منابع امامیه با عنوان حارث‌بن شریح ضبط شده است. (همان، ص۱۳۲؛ شوشتری، قاموس الرجال، ج۳، ص۳۷).


جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
246

وی و استادش خلاس هجری بی‌‌ارتباط نیست.

یکی دیگر از کسانی که می‌توان در زمره متقدمین جریان حدیثی امامیه در بصره برشمرد، شخصی به نام عمارةبن جوین بصری (م.۱۳۴ق) معروف به ابوهارون عبدی می‌باشد. پدر او در نبرد نهروان همراه امیرالمؤمنین علیه السلام بوده است.۱ با این حال فرزندش عماره گرایش خارجی داشته، که پس از چندی از مذهب خوارج دست بر داشته و به تشیع گروید.۲ احتمالاً گرایش وی به تشیع تحت تأثیر ابوسعید خدری بوده است.۳ ابوهارون عبدی پس از بازگشت به تشیع، یکی از سرسخت‌ترین محدثان هوادار امام علی علیه السلام در بصره بوده۴ و به شدت با عثمان دشمنی می‌ورزیده و او را کافر می‌دانسته است. ۵

از این رو مورد نکوهش مخالفان قرار داشته و بصریان عثمانی‌گرا نیز در بدگویی‌ وی بسیار افراط می‌کرده‌اند. گفته شده ابوهارون عبدی کتابی از سخنان امام علی  علیه السلام۶ به نام صحیفة الوصی را در دست داشته است۷ که خودش آن را «کتاب حق» می‌نامید.۸ معلوم نیست ابوهارون عبدی چگونه به این صحیفه دست پیدا کرده است. پیش‌‌تر اشاره کردیم که خلاس هجری بصری بخشی از صحیفه امام علی  علیه السلام را در اختیار داشته، بعید نمی‌نماید صحیفه یاد شده از طریق خلاس هجری به وی رسیده باشد. ابوهارون عبدی از جایگاه بالایی در عرصه حدیث

1..خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۷، ص۲۵۷.

2.. ابن‌عدی، الکامل، ج۵، ص۷۸.

3.. شیخ مفید، الأمالی، ص۱۳۹.

4.. همو است که از ابوسعید خدری نقل می‌کند: «أما إنا كنا نعرف منافقینا ببغضهم علی‌بن أبی‌‌طالب» (ابن عدی، الکامل، ج۵، ص۷۹).

5.. ذهبی، میزان الاعتدال، ج۳، ص۱۷۴؛ ابن‌حجر، تهذیب التهذیب، ج۷، ص۳۶۲.

6.. ابوالقاسم بلخی، قبول الأخبار، ج۲، ص۳۹۱.

7.. ابن‌حبان، المجروحین، ج۲، ص۱۷۷.

8.. عقیلی، الضعفاء، ج۳، ص۳۱۴؛ ابوالقاسم بلخی، قبول الأخبار، ج۲، ص۳۹۱.

  • نام منبع :
    جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1398
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 14625
صفحه از 478
پرینت  ارسال به