پاره‌ای گزارش‌ها، ابن‌جبرویه عسکری در تقویت جریان کلامی امامیه در عسکرمکرم و نواحی پیرامونی آن بسیار تأثیرگذار بوده است؛ گفته شده او با عباد‌بن سلیمان صیمری - شاگرد سرشناس هشام فوطی و از متکلمان پر آوازه معتزله بصره - گفت‌‌وگو و مجادله داشته است.^۱

همچنین ابن‌جبرویه با اندیشمندانی در ردیف و هم‌طبقه عباد‌بن سلیمان - احتمالاً در عسکرمکرم - بحث و مناظره کرده است^۲ که حاصل این بگو مگو‌های علمی و مناظرات کلامی وی، روی‌گردانی متکلمی چون ابن‌ مملک جرجانی از اندیشه اعتزال به مذهب امامیه بوده است.^۳

در منابع مقالات‌‌نگاری و غیرمقالات‌‌نگاری، چیز زیادی از آرا و افکار کلامی ابن‌جبرویه گزارش نشده است. تنها ابوالحسن اشعری (م.۳۲۴ق) در کتاب مقالات الاسلامیین در کنار دیدگاه هشام‌بن حکم و علی‌بن اسماعیل میثمی، از دیدگاه او در رابطه با مسئله ایمان و وعید سخن به میان آورده و نوشته است: «قومی از متأخرین امامیه (روافض) در زمان ما، ایمان را به همه طاعات و کفر را به همه معاصی تعریف می‌کنند و مسئله وعید را نیز پذیرفته‌اند و به نظر آنها تأویل‌گرایانی که با تأویل خویش با حق مخالفت می‏ورزند، از کفار محسوب می‏شوند و این دیدگاه ابن جبرویه می‌باشد».^۴

این گزارش اشعری حاوی چند نکته مهم پیرامون شخصیت علمی و آرای کلامی ابن‌جبرویه عسکری است: اول اینکه او همانند معتزلیان برخلاف جمهور

نمی‌دانیم ابومحمد عسکری پس از جدا شدن ابوعیسیٰ وراق از اندیشه اعتزالی، به او وفادار ماند یا نه. از اندیشه‌ کلامی ابومحمد عسکری چیزی گزارش نشده است، ولی با توجه به زندگی وی در محیط اعتزالی عسکرمکرم و خوزستان و هم‌نشینی او با متکلم معتزلی چون ابوعیسیٰ وراق، به نظر می‌رسد او نیز گرایش‌های اعتزالی داشته است. از فعالیت‌های کلامی ابومحمد عسکری چیز زیادی نمی‌دانیم، تنها فهرست‌‌نگاران از چند کتاب وی به نام‌های نقض العثمانیه، تولیدات بنی امیه فی الحدیث، الاسفار و دلائل الائمه علیهم السلامیاد کرده‌اند.^۱ شاید بتوان اثر نقض العثمانیه او را نخستین ردیه‌‌نگاری علیه کتاب جنجال برانگیز العثمانیه جاحظ (م.۲۵۵ق) برشمرد، از این رو اثری با اهمیت تلقی می‌شود. همچنین احتمال می‌رود ابومحمد عسکری در کتاب تولیدات بنی امیه فی الحدیث، که در آن احادیث ساختگی را مورد بررسی قرار داده بود، ^۲ می‌کوشیده فضایل ساختگی خلفای نخستین به ویژه عثمان را نقد نماید و به نوعی، دیدگاه معتزله بصره مبنی بر افضلیت عثمان و خلفای پیش از وی بر امام علی علیه السلام را به چالش بکشاند. بنابر این می‌توان گفت او بیشتر در حوزه امامت فعال بوده، خصوصاً آن که کتابی به نام دلائل الائمه علیهم السلام نیز تألیف کرده بود.^۳

یکی دیگر از متکلمان برجسته‌ای‌ که در جریان کلامی امامیه در عسکرمکرم نقش آفرین بوده است، ابومحمد عبدالرحمان‌بن احمد‌بن جبرویه عسکری می‌باشد. منابع، اطلاع زیادی از حیات علمی و اجتماعی او به دست نمی‌دهند. با این حال برخی نویسندگان به صاحب نظر بودن وی در دانش کلام اشاره کرده‌اند. نجاشی با تعبیر «متکلم من اصحابنا، حسن التصنیف، جیدالکلام» از او نام برده است^۴. بنا بر