221
جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)

حوالی شهر اهواز قرار داشته که امروزه روستای - عرب نشین - بندقیر در خرابه‌های آن واقع شده است.۱ این‌شهر که در روزگار گذشته یکی از پرآوازه‌ترین شهرهای منطقه خوزستان به شمار می‌رفته، در زمان حجاج‌بن یوسف ثقفی (م.۹۵ق) - والی بنی امیه در عراق - ساخته شده است.

بنا به گزارش اماکن‌‌نگاران، پس از شورش یک ایرانی به نام خرزاد‌بن پارس در حوالی اهواز، حجاج‌بن یوسف ثقفی برای سرکوب شورشیان، لشکری به فرماندهی مکرم‌بن معزاء الحارث جعونی۲ بدان ناحیه گسیل داشت.۳ مکرم جعونی پس از شکست خرزاد‌بن پارس، ۴ به همراه سپاهش در آنجا مقیم شده۵ و در حاشیه خرابه‌های شهر رستم قباد (رستم کواد) - که در صدر اسلام به وسیله اعراب به ویرانه‌ای مبدل شده بود، - شهری را بنا کرد۶ که بعدها به عسکرمکرم یا همان لشکرگاه مکرم معروف گردید.۷

از وضعیت اجتماعی عسکرمکرم در عصر امویان اطلاع زیادی در دست نیست. به نظر می‌رسد این شهرک نوبنیاد در عصر خلافت عباسیان، رفته رفته به یکی از شهرهای مهم خوزستان تبدیل شده است. گفته شده جمعیت زیادی در عسکرمکرم زندگی می‌کردند.۸ کسب و کار اقتصادی و صنعت در آنجا بسیار پر

1.. لسترینج، جغرافیای تاریخی سرزمین‌‌های خلافت شرقی، ص۲۵۵.

2.. برخی نسب او را مکرم‌بن الفرز از بنی‌‌جعونه‌بن ‌نمیر الحارث‌بن نمیر (بلاذری، فتوح البلدان، ج۲، ص۴۷۱)، مکرم‌‌بن مطرف (طبری، تاریخ طبری، ج۵، ص۹)، مکرم‌بن معاویةبن الحارث‌بن تمیم (قزوینی، آثار البلاد، ص۲۲۲) ذکر کرده‌اند.

3.. ابن‌فقیه همدانی، البلدان، ص۴۰۰.

4.. همان.

5.. مهلبی، کتاب العزیزی، ص۱۲۳.

6.. حموی، معجم البلدان، ج۴، ص۱۲۳.

7.. مقدسی، احسن التقاسیم، ص۴۰۹.

8.. نشوان حمیری، الحور العین، ص۲۱۲.


جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
220

ادیب مازنی مانند مبرد و ابوجعفر مودب، دارای مشرب اعتزالی بوده‌اند. با وجود این نمی‌‌‌توان درباره اتهام ابوعثمان مازنی نظر قاطعی ارائه داد. به هر روی متمایل شدن در پاره‌ای مسائل فکری، از ملزومات و اقتضائات داد و ستدهای علمی می‌باشد. با این حال گروه اندک هشام‌‌گرایان در بصره نه به طور گسترده، بلکه در موارد جزئی به برخی آموزه‌های رقیب قدرتمند معتزلی خویش تمایل اندکی پیدا کرده‌، که در خور توجه است.

جریان متکلمان امامی مرتبط با معتزله در عسکرمکرم

جریانی از متکلمان امامیه در ناحیه عسکرمُکرَم - میان بصره و اهواز - از پایگاه‌های مهم معتزله فعالیت داشتند که در تحقیقات امروزی کمتر بدان پرداخته شده است. از آنجایی‌که در پژوهش پیش رو تنها شهر بصره مورد نظر ما نیست و مناطق پیرامونی بصره چون اهواز، رامهرمز، عسکرمکرم و شوشتر در فضای علمی و فرهنگی بصره تعریف می‌شوند و پرداختن به فعالیت‌های نحله‌های فکری در آن مناطق نیز در رسالت این نوشتار می‌باشد؛ از این رو بر آنیم جریان کلامی امامیه و فعالیت‌شان در شهر عسکرمکرم، که تقریباً در پژوهش‌های تاریخ تفکر امامیه مغفول مانده را مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم.

تاریخچه‌‌ مرکز علمی عسکرمکرم

ناحیه عسکرمکرم، در سده‌های سوم و چهارم هجری بستر مناسبی برای عرضه دانش کلام بوده و این مرکز دانش‌‌پرور و متکلم‌‌خیز، نقش‌ مهمی در توسعه و ترویج اندیشه اعتزالی ایفا کرده است. عسکرمکرم به ضم میم و فتح راء - ۱ در

1.. بروسوی، اوضح المسالک، ص۴۷۰.

  • نام منبع :
    جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1398
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 13584
صفحه از 478
پرینت  ارسال به