143
جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)

این اثر از خطر بی‌توجهی و اتلاف مصون مانده و امروزه به دست ما رسیده است.

ابوطالب انباری

عبیداللّه‌‌بن ‌احمدبن ‌‌یعقوب (د.۳۵۶ق) متكلم، ادیب و محدث موثق امامیه كه از مذهب واقفه به امامیه برگشته بود، ۱ كتاب‌های زیادی در موضوعات مختلف حدیثی و كلامی نگاشته است.۲ وی مدتی در بغداد اقامت داشت که در این، تعداد اندكی از علمای امامیه نزد وی تلمذ كردند، ۳ ولی مشایخ بغدادی او را به اتهام ارتفاع و غلو نپذیرفتند. ابوغالب زراری از این برخورد با تعبیر «جفاه اصحابنا» یاد كرده است.۴ به دلیل عدم رضایت شیوخ شیعه بغداد، حتیٰ اصرار حسین‌بن عبیداللّه‌ غضائری برای استماع و تعلیم نزد انباری بی‌‌نتیجه ماند.۵ از این رو، روایات اندكی از این محدث بزرگ در مصادر امامیه باقی‌ مانده است.

ابن ‌جنید بغدادی

محمد‌بن احمد‌بن جنید - زنده در نیمه سده چهارم - محدث، متكلم، فقیه‌ پرآوازه و نویسنده پر كار امامیه در بغداد است۶ که آثار فراوانی را در موضوعات گوناگون به رشته تحریر در آورد. برخی كتاب‌های حدیثی وی عبارت‌‌اند از: حدیث الشیعه، اظهار ما ستره اهل العناد من ‌الروایة عن ائمة العترة‌ الطاهرة فی‌

1.. نجاشی، رجال، ص۲۳۲.

2.. همان، ص۲۳۳.

3.. موسوی تنیانی، «متكلمان ناشناختۀ امامی بغداد»، ص۷۴.

4.. همان، ۲۳۳.

5.. موسوی تنیانی، «متكلمان ناشناختۀ امامی بغداد»، ص۶۶.


جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
142

بغداد - تحت تأثیر قمی‌های نقاد و سخت‌گیر - طرد شده‌اند. این دسته از محدثان، احادیث فراوانی را در اختیار داشته‌‌اند تا جایی‌كه مخالفان امامیه نیز به این نکته اشاره کرده‌اند. در این مجال، برخی افراد شاخص این گروه، شناسایی و سبب طرد آنان بررسی شده‌ است.

ابن‌ سهل دیباجی

سهل‌‌بن ‌احمدبن ‌سهل دیباجی (ت.۲۸۹ق- د.۳۸۰ق) از محدثان نامدار امامیه - ساكن محله درب زعفرانی بغداد - است كه بزرگانی چون تلعكبری، ۱ شیخ مفید۲ و سید ‌مرتضی۳ از او حدیث فرا گرفته‌اند و شیخ مفید برجنازه‌اش نماز گزارده است.۴ دیباجی تنها راوی كتاب پر ارج الاشعثیات می‌باشد كه پس از فراگیر شدن این‌ اثر در مصر، آن را در بغداد منتشر ساخته است.۵ همچنین كتاب ایمان‌ ابی‌طالب از آثار اوست.۶ با‌ آنكه مخالفان، به دلیل تنقیص خلفای نخستین، وی را فردی «كذاب»، «زندیق» و «غالی در رفض» شناسانده‌اند، ۷ برخی رجال‌شناسان امامی بغداد، نیز او را به مسائلی چون وضع احادیث و نقل از راویان ناشناخته متهم كرده‌۸ و البته كتاب الاشعثیات وی را از این اتهامات، استثنا نموده‌اند.۹ از این رو بر خلاف سایر روایاتش،

1.. تلعكبری در سال ۳۷۰ق در بغداد ضمن استماع حدیث از او اجازۀ نقل نیز دریافت كرده است. (شیخ طوسی، رجال، ص۴۲۷).

2.. شیخ مفید از او در نفی جبر-از طریق غیر قمی- روایت نقل می‌كند. (شیخ مفید، الحكایات، ص۸۴-۸۵).

3.. ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج ‌۱۷، ص۵۸۹.

4.. خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ج۹، ص۱۲۳.

5.. نجاشی، رجال، ص۲۶.

6.. همان، ص۱۸۶.

7.. ابن‌غضائری، رجال، ص۶۷.

8.. همان.

  • نام منبع :
    جریان‌شناسی فکری امامیه در دوران فترت(میانۀ مدرسۀ کوفه و مدرسۀ بغداد)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1398
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 14708
صفحه از 478
پرینت  ارسال به