99
خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین

ایشان به اصلاب و ارحام پاک از آدم تا والد و والده مستقیمشان،۱ همچنین خلیفه و نور و حجت بودن ایشان - قابل تأیید با مجموعه‌‌‌ای از دیگر احادیث است.

مضامین مندرج در روایت شماره ۱۲ از قبیل حجت بودن اهل‌البیت علیهم السلام بر مخلوقات و اوتاد زمین بودن ایشان به فراوانی در روایات دیگر تکرار شده‌‌‌اند.

روایت شماره ۱۵ علاوه بر خلقت نوری، مشتمل بر مضامین متعددی از قبیل اشتقاق اسمای پیامبر صلی الله علیه و الهو علی علیه السلاماز اسمای خداوند است که با مجموعه‌‌‌ای از دیگر احادیث تأیید می‌‌‌شود.۲ موضوع اشتقاق اسمای اهل‌‌‌البیت علیهم السلام از اسمای الهی در روایت شماره ۲۶ نیز بازگو شده است.

صرف‌‌‌نظر از مضمون کانونی خلقت نوری، مضامینی که در حدیث شماره ۱۷ آمده، از قبیل امام قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف و غیبت و قیام او و تطهیر زمین از ظلم و جور با مجموعه‌‌‌ای از احادیث دیگر قابل تأیید است که در کتاب‌‌‌های مختلف، از جمله الغیبه نعمانی، الغیبه شیخ طوسی و کمال الدین شیخ صدوق به وفور یافت می‌‌‌شوند.

احادیث خلقت نوری در منابع سنی

گفتیم که هفت حدیث از احادیث خلقت نوری در منابع امامی در ابتدا یا انتهای سند به مشایخ و روات سنی‌‌‌مذهب می‌‌‌رسند (احادیث شماره ۱۵، ۲۵، ۳۰، ۳۲، ۳۳، ۳۴

1.. برای آگاهی از تعدادی از این احادیث و نظر عالمان شیعی و سنّی درباره آنها نک: مدنی بجستانی، «از نگاهی دیگر: ایمان اجداد رسول خدا صلی الله علیه و اله »، ص۱۶۱-۱۹۱.

2.. برای احادیث اشتقاق اسمای اهل‌‌‌البیت علیهم السلام از اسمای الهی نک: شیخ طوسی، الأمالی ص۷۰۷؛ فرات الکوفی، تفسیر، ص۵۶، ۷۳، ۷۴؛ خزاز رازی، کفایة الأثر، ص۱۵۲؛ نعمانی، الغیبة، ص۹۳؛ شیخ صدوق، الأمالی، ص۶۲۴؛ شیخ صدوق، الخصال، ج۲، ص۴۲۵؛ شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا، ج۱، ص۵۸؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص۲۵۲؛ شیخ صدوق، معانی الاخبار، ص۵۱، ۵۵، ۵۶؛ شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۱، ص۱۲۸.


خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
98

که مبدأ آفرینش اهل‌البیت علیهم السلام و مؤمنان بوده است، در روایات متعددی بیان شده است. کلینی علاوه بر نقل احادیث طینت در ابواب مختلف، دو باب را با عنوان «باب طینة المؤمن و الکافر» و «باب آخر منه» به احادیث طینت اختصاص داده است.۱ پیش از او، برقی در المحاسن احادیث طینت را ذیل ابواب مختلفی گنجانده است، نظیر «باب خلق المؤمن من عليين» و «باب خلق المؤمن من طينة مخزونة».۲ نویسنده بصائر الدرجات نیز حدود ۲۰ حدیث مشتمل بر این مضمون را به طرق مختلف نقل کرده است۳.

نتیجه آنکه شبکه احادیث طینت، که بر یک نظام یا منظومه معنایی دلالت دارد، و شبکه احادیث خلقت نوری، که آن نیز بر یک نظام یا منظومه معنایی دلالت دارد، یکدیگر را تأیید می‌‌‌کنند. بر این اساس، هر حدیثی که در هر کدام از این شبکه‌‌‌ها جایی برای خود بیابد، یعنی با مجموعه اعضای آن شبکه هماهنگ و متناسب باشد، اولاً با مابقی اعضای آن شبکه و ثانیاً - به دلیل وجود حلقه‌‌‌های رابط بین شبکه‌‌‌های حدیثی - با شبکه‌‌‌های دیگر تأیید می‌‌‌شود. بدین ترتیب، سنجش مضمون این حدیث با احادیث دیگر بر اعتبار محتوایی آن دلالت می‌‌‌کند.

روایت شماره ۱۰ مؤیَد بودن اهل‌البیت علیهم السلام به روح القدس را بیان کرده است. این مضمون با مجموعه‌هایی از روایات دیگر۴ که به طرق راویان دیگر نقل شده‌‌‌اند، هماهنگ است. بنابراین، حتی اگر راهی برای تصحیح سندی این حدیث وجود نداشته باشد، می‌‌‌توان محتوای آن را بدون خدشه و اشکال و در نتیجه معتبر دانست.

در حدیث ۱۱ و ۲۰ نیز صرف نظر از مضمون خلقت پیامبر صلی الله علیه و الهو اوصیایش از نور عظمت خدا، دیگر واحدهای مضمونی مندرج در این دو حدیث - نظیر انتقال

1.. کلینی، الکافی، ج۲، ص۲- ۱۰.

2.برقی، المحاسن، ج۱، ص۱۳۲- ۱۳۸.

3.. صفار، بصائر الدرجات، ص۱۴- ۲۰.

4.. برای روایات دالّ بر مؤید بودن امامان علیهم السلام به روح القدس نک: صفار، بصائر الدرجات، ص۴۴۶- ۴۵۵.

  • نام منبع :
    خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    1398
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    انتشارات دارالحدیث
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 20154
صفحه از 319
پرینت  ارسال به