81
خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین

النُّورَ فِي صُلْبِهِ، فَأَفْضَى بِهِ إِلَى عَبْدِالْمُطَّلِبِ، ثُمَّ افترقا [افْتَرَقْنَا] مِنْ عَبْدِالْمُطَّلِبِ، أَنَا فِي عَبْدِاللّه، وَ أَنْتَ فِي أَبِي طَالِبٍ، لَا تَصْلُحُ النُّبُوَّةُ إِلَّا لِي، وَ لَا تَصْلُحُ الْوَصِيَّةُ إِلَّا لَكَ».

منبع: شیخ طوسی، الأمالی، ص ۲۹۵.

سند: أَبُومُحَمَّدٍ الْفَحَّامُ > الْمَنْصُورِيُّ > عَمُّ أَبِي أَبُومُوسَى عِيسَى بْنُ‌‌‌أَحْمَدَ بْنِ‌‌‌عِيسَى بْنِ‌‌‌الْمَنْصُورِ > عَلِيُّ بْنُ‌‌‌مُحَمَّدٍ علیه السلام > مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيٍّ علیه السلام > عَلِيُّ بْنُ‌‌‌مُوسَى الرِّضَا علیه السلام > مُوسَى بْنُ‌‌‌جَعْفَرٍ علیه السلام > جَعْفَرُ بْنُ‌‌‌مُحَمَّدٍ علیه السلام > مُحَمَّدُ بْنُ‌‌‌عَلِيٍّ علیه السلام > عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ علیه السلام > الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍّ علیه السلام > أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيُّ بْنُ‌‌‌أَبِي‌‌‌طَالِبٍ علیه السلام > النَّبِيُّ صلی الله علیه و اله.

اعتبار سنجی: این روایت برگرفته از نسخه‌‌‌ای است که عيسى بن‌‌‌احمد بن‌عيسى بن‌‌‌منصور أبوموسى السرمن‏رآئي از امام هادی علیه السلام‏ نقل می‌‌‌کند. طریق نجاشی به این نسخه چنین است: أبومحمد الحسن بن‌‌‌محمد بن‌‌‌يحيى بن‌‌‌داود الفحام > أبوالحسن محمد بن‌‌‌أحمد بن‌‌‌عبيداللّه بن‌‌‌أحمد بن‌‌‌عيسى > عم ابی، أبوموسى عيسى بن‌‌‌أحمد > الحسن علیه السلام.۱ مقصود از منصوری در سند شیخ طوسی همان ابوالحسن محمد بن‌‌‌احمد بن‌‌‌عبيداللّه بن‌‌‌احمد بن‌‌‌عيسى است؛ چراکه هم شیخ طوسی و هم نجاشی، ابوموسی عیسی بن‌‌‌احمد را عموی پدر راوی قبل دانسته‌‌‌اند. در هر حال، هم المنصوری و هم عمویش فاقد هر گونه توثیق یا تضعیف‌‌‌اند.

نتیجه: روایت به لحاظ سندی ضعیف است.

1.. نجاشی، رجال، ص۲۹۷.


خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
80

است.۱ درباره کیستی محمد بن‌‌‌مروان احتمالات متعددی وجود دارد: احتمال دارد که وی محمد بن‌‌‌مروان بصری از اصحاب امام باقر علیه السلامو امام صادق علیه السلامباشد. او اصالتاً کوفی و مقیم بصره بود و نسبش به ابوالاسود دوئلی از یاران امیر المؤمنین علیه السلاممی‌‌‌رسید.۲ همچنین احتمال دارد که وی محمد بن‌‌‌مروان ذهلی بصری از اصحاب امام صادق علیه السلامباشد که در سال ۱۶۱قمری در ۸۳ سالگی درگذشت. او کتابی داشته که حسن بن‌سماعه آن را نقل کرده است. او نیز اصالتاً کوفی و مقیم بصره بوده است.۳ آیت‌‌‌اللّه خویی وی را ثقه دانسته۴ و به دلیل آنکه شیخ طوسی این دو عنوان را مجزا ذکر کرده، تعلق این دو عنوان به یک نفر را خلاف ظاهر دانسته است.۵

نتیجه: روایت به لحاظ سند ضعیف است.

منبع مکتوب این حدیث می‌‌‌تواند همین کتاب یا یکی از آثار محمد بن‌‌‌عیسی بن‌‌‌عبید، نظیر کتاب الامامه یا کتاب النوادر، باشد که نجاشی و شیخ طوسی طرق خود به آنها را ذکر کرده‌‌‌اند.۶

حدیث بیست و دوم

متن: «يَا عَلِيُّ، خَلَقَنِي اللّه (تَعَالَى) وَ أَنْتَ مِنْ نُورِ اللّه حِينَ خَلَقَ آدَمَ،۷ وَ أَفْرَغَ ذَلِكَ

1.. شیخ طوسی، رجال، ص۲۵۷.

2.. خویی، معجم‏ رجال ‏الحديث، ج۱۷، ص۲۱۹.

3.. همان، ص۲۲۱.

4.. همان.

5.. همان، ص۲۱۹.

6.. نجاشی، رجال، ص۳۳۳؛ شیخ طوسی، الفهرست، ص۴۰۲.

7.. این حدیث با دیگر احادیث خلقت نوری تطابق دارد، جز آنکه می‌‌‌گوید خداوند به هنگام خلقت آدم، پیامبر صلّی الله علیه و آله وسلّم و علی علیه السلامرا از نور آفرید، در حالی‌‌‌که در روایات دیگر به تقدم خلقت پیامبر صلّی الله علیه و آله وسلّم و علی علیه السلامبر آدم تصریح شده است. از این رو، این قسمت از محتوای حدیث فاقد اعتبار است، مگر آنکه مقصود از آن مرحله‌‌‌ای دیگر از خلقت نوری باشد که در آن نور اهل‌‌‌البیت علیهم السلام، که پیش از آدم آفریده شده بودند، برای استقرار در صلب آدم خلقتی دیگر را پذیرفت تا انتقال به صلب آدم امکان‌پذیر شود.

  • نام منبع :
    خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    1398
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    انتشارات دارالحدیث
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 19952
صفحه از 319
پرینت  ارسال به