75
خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین

پدرش، محمد بن‌‌‌عماره، نقل کرده است. گفتنی است که محمد بن‌‌‌عماره از مجموع ۴۰ روایتش در آثار صدوق ۲۸ روایت را از امام صادق علیه السلامو ۸ روایت را از جابر نقل کرده است.

عبدالعزیز بن‌‌‌یحیی از نویسندگان پرتألیف است که شیخ طوسی وی را توثیق کرده۱ و نجاشی او را شیخ البصره معرفی کرده است.۲ محمد بن‌‌‌زکریا جوهری نیز از بزرگان امامی بصره بوده که نجاشی او را «وجها من وجوه أصحابنا بالبصرة» و «واسع العلم» خوانده است.۳ مقصود از محمد بن‌‌‌جعفر بن‌‌‌عماره به احتمال قوی همان جعفر بن‌‌‌محمد بن‌‌‌عماره است که غیر از این روایت در تمام موارد دیگر محمد بن‌‌‌زکریای جوهری از او روایت کرده است.

جعفر بن‌‌‌محمد بن‌‌‌عماره و پدرش در کتب رجالی معرفی نشده‌‌‌اند، اما نباید از نظر دور داشت که در این روایت، راوی مستقیم از جعفر بن‌‌‌محمد بن‌‌‌عماره، محمد بن‌‌‌زکریا الجوهری است که از بزرگان امامیه در بصره و دارای دانش گسترده‌‌‌ای بوده است. آنچه بر اهمیت نقش محمد بن‌‌‌زکریا جوهری در این روایت و دیگر روایاتی که از جعفر بن‌‌‌محمد بن‌‌‌عماره نقل کرده می‌‌‌افزاید آن است که محمد بن‌‌‌زکریا در طریق نقل کتب جابر بن‌‌‌یزید قرار دارد و این کتب را به واسطه جعفر بن‌‌‌محمد بن‌‌‌عماره از پدرش از عمرو بن‌‌‌شَمِر از جابر نقل کرده است.۴ بر این اساس، بعید است که محمد بن‌‌‌زکریا با توجه به وجاهت اجتماعی و جایگاه علمی، این‌‌‌همه روایت و کتاب را از فردی نقل کند که نه خود به او اعتماد داشته و نه در دیگران. با این حال، حتی اگر اعتماد عالم بزرگی همچون محمد بن‌‌‌زکریا به جعفر بن‌‌‌محمد

1.. شیخ طوسی، رجال‏، ص۴۳۵.

2.. نجاشی، رجال، ص۲۴۰.

3.. همان، ص۳۴۶.

4.. همان، ص۱۲۸.


خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
74

آورده باشد و منبع روات بعدی نیز همین کتاب یا اصل باشد.

نتيجه: روايت به لحاظ سند معتبر است.

حدیث هجدهم

متن: «أَفْضَلُ الْكَلَامِ قَوْلُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللّه وَ أَفْضَلُ الْخَلْقِ أَوَّلُ مَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللّه فَقِيلَ يَا رَسُولَ اللّه وَ مَنْ أَوَّلُ مَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللّه قَالَ أَنَا وَ أَنَا نُورٌ بَيْنَ يَدَيِ اللّه جَلَّ جَلَالُهُ وَ أُوَحِّدُهُ وَ أُسَبِّحُهُ وَ أُكَبِّرُهُ وَ أُقَدِّسُهُ وَ أُمَجِّدُهُ وَ يَتْلُونِي نُورٌ شَاهِدٌ مِنِّي فَقِيلَ يَا رَسُولَ اللّه وَ مَنِ الشَّاهِدُ مِنْكَ فَقَالَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ أَخِي وَ صَفِيِّي وَ وَزِيرِي وَ خَلِيفَتِي وَ وَصِيِّي وَ إِمَامُ أُمَّتِي وَ صَاحِبُ حَوْضِي وَ حَامِلُ...».

منبع: شیخ صدوق،کمال الدين و تمام النعمة، ج‏۲، ص ۶۶۹.

سند: مُحَمَّدُ بْنُ‌‌‌إِبْرَاهِيمَ بْنِ‌‌‌إِسْحَاقَ > عَبْدُالْعَزِيزِ بْنُ‌‌‌يَحْيَى الْجَلُودِيُّ الْبَصْرِيُّ > مُحَمَّدُ بْنُ‌‌‌زَكَرِيَّا الْجَوْهَرِيُّ > مُحَمَّدُ بْنُ‌‌‌جَعْفَرِ بْنِ‌‌‌عُمَارَةَ [جعفر بن‌‌‌محمد بن‌‌‌عماره] > أَبِيهِ > سَعْدِ بْنِ‌‌‌طَرِيفٍ > الْأَصْبَغِ بْنِ‌‌‌نُبَاتَةَ > أَمِيرَالْمُؤْمِنِينَ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ علیه السلام > رَسُولَ اللّه صلی الله علیه و اله.

اعتبار سنجی: طریقی که در سند بالا آمده، دست‌‌‌کم تا جعفر بن‌‌‌محمد بن‌‌‌عماره و پدرش، از طرق شناخته‌‌‌شده روایت است. شیخ صدوق از شیخ خود، محمد بن‌ابراهیم بن‌اسحاق که از او با ترضی یاد کرده، در کتب خود ۲۶۵ روایت (با احتساب مکررات) آورده است؛ از این رو می‌‌‌توان وی را ثقه یا ملحق به ثقه دانست. محمد بن‌‌‌ابراهیم نیز ۵۱ روایت از مجموع روایاتش را از راوی بعد، یعنی عبدالعزیز نقل کرده و عبد العزیز ۱۹ روایت از محمد بن‌زکریا نقل کرده است. محمد بن‌‌‌زکریا ۴۱ روایت از جعفر بن‌‌‌محمد بن‌‌‌عماره دارد و جعفر بن‌‌‌محمد بن‌‌‌عماره ۴۰ روایت از

  • نام منبع :
    خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    1398
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    انتشارات دارالحدیث
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 19930
صفحه از 319
پرینت  ارسال به