باشد بر اینکه وی به دلیل محتوای روایاتی که نقل کرده، به رغم وثاقتش به ضعف متهم شده است. در ارزیابی رجالی درون مذهبی، اصل و پایه بودن منابع روایی و رجالی پیروان آن مذهب کاملاً معهود و مقبول است. اهل تسنن در ارزیابی رجالی روات نه تنها به همین شیوه متعهدند، بلکه سخت‌‌‌گیرانه‌‌‌تر عمل می‌‌‌کنند و حتی برای صرف تأیید دیدگاه رجالیان خود، غالباً به منابع رجالی شیعه مراجعه نمی‌کنند.

اگر از ارزیابی رجالی درون مذهبی درگذریم ادعای اتخاذ روش فرامذهبی در ارزیابی رجالی پذیرفته نیست، مگر آنکه مدعی این روش مبانی و ارکان روش خود را دقیقاً بیان کرده باشد. برای نمونه مشخص کرده باشد که معیارش برای تمییز بین تضعیفات ناشی از محتوای مذهبی روایات راوی و تضعیفات ناشی از ضابط و ثقه نبودن خود راوی چیست.

صرف نظر از اشکالات روشی، مدعیات موردی مقاله مذکور نیز قابل خدشه است؛ مثلاً از قول رجالیان اهل تسنن، ابان بن‌‌‌ابی‌‌‌عیاش را متروک الحدیث خوانده است؛ در حالی‌که در منابع سنّی در دسترس، ۱۳۸ راوی - که در میان ایشان روات برجسته‌‌‌ای نیز حضور دارند - ۲۶۰ روایت از وی نقل کرده‌‌‌اند،^۱ حال آنکه تعداد کل روایات برخی از روات کتب معتبر اهل تسنن، نظیر بخاری، به مراتب کمتر از این تعداد است. بنابراین، باید گزارش‌‌‌های ترک احادیث ابان را به نحوی فهمید که با واقعیت مذکور قابل جمع باشد؛ مثلاً آن را نظرگاه برخی از محدثان دانست که احیاناً به دلیل تفرد در نقل برخی احادیث و نقل احادیث به اصطلاح «منکر»، از نقل احادیث وی سرباز زده‌‌‌اند.^۲

راوی مستقیم این روایت از امام علیه السلام‏، سلیم بن‌‌‌قیس هلالی است که به گفته آیت‌‌‌اللّه خویی، ثقه و ارجمند بوده است.^۳ از این رو می‌‌‌توان سند این حدیث را

سند، همگی از روات موثق‌‌‌اند و گاه از بزرگان روات معرفی شده‌‌‌اند. راوی دیگر این سند، ابان ابن‌‌‌ابی‌‌‌عیاش است که شیخ طوسی او را تابعی ضعیف دانسته^۱ و ابن‌غضائری او را متهم به وضع کرده است.^۲ با این حال، می‌‌‌دانیم که فرد ثقه و وجیهی همچون عمر بن‌‌‌اذینه حدود ۸۰ روایت (البته با احتساب مکررات احتمالی) از حدود ۳۶۴ حدیثش در آثار صدوق و ۲۷ روایت از ۳۸۵ روایت در کتاب کافی را از ابان‌‌‌بن‌‌‌ابی‌‌‌عیاش نقل کرده است. این در حالی است که عمر بن‌‌‌اذینه اکثر قریب به اتفاق احادیث دیگرش از غیر معصوم را از روات بزرگی نظیر زراره و محمد بن‌‌‌مسلم نقل کرده است. بنابراین، داوری‌‌‌های متأخر رجالی نمی‌‌‌تواند به یکباره اعتبار کل احادیث ابان بن‌‌‌ابی‌‌‌عیاش را زیر سؤال ببرد. مامقانی و نمازی شاهرودی ابان بن‌‌‌ابی‌‌‌عیاش را ممدوح و حتی ثقه دانسته‌‌‌اند.^۳

نویسنده‌‌‌ای در مقاله خود تلاش کرده با استناد به سخنان رجالیان سنی، به‌ویژه شعبة بن‌‌‌حجاج، ابان بن‌‌‌ابی‌‌‌عیاش را دروغ‌‌‌گو، متکبر و حق‌‌‌ناپذیر معرفی کند.^۴ این شیوه ارزیابی رجالی خروج از روش رجالی شیعه است. در رجال شیعه منبع ارزیابی راویان عبارت است از جایگاه راوی در میان محدثان و رجالیان شیعه. منابع رجالی سنّی در صورت همسویی با منابع رجالی شیعه، فقط به عنوان شاهد قابل استنادند. فراتر از آن، گاه اصرار منابع رجالی سنّی بر ضعف یک راوی شیعی می‌‌‌تواند مؤیدی