65
خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین

همچنین احمد بن‌‌‌محمد بن‌‌‌عیسی او را به اتهام غلو از قم بیرون کرد.۱ بنا بر گزارش کشی، فضل بن‌‌‌شاذان، ابوسمینه را در دروغ‌‌‌گویی مشهورتر از ابوالخطاب، یونس بن‌‌‌ظبیان، یزید الصائغ و محمد بن‌‌‌سنان می‌دانسته است. کشی گزارش ملایم‌‌‌تری نیز از موضع فضل بن‌‌‌شاذان در قبال ابوسمینه نقل کرده است. بنابراین گزارش، فضل به شاگردش گفت: «نزدیک بود ابوسمینه را نفرین کنم؛ چراکه درباره او چیزی می‌‌‌دانم که تو نمی‌‌‌دانی».۲ همه این اتهامات نباید این تصور را ایجاد کند که در میان عالمان و روات امامی درباره رد روایات وی اجماعی وجود داشته است. واقعیت آن است که این موضع منفی بیانگر دیدگاه برخی از خطوط یا جریان‌‌‌های حدیثی-کلامی امامی است، نه همه آنها. ابوسمینه، یا دست کم روایات وی، در زمان خود و پس از آن در میان راویان مدرسه حدیثی قم از مقبولیت بالایی برخوردار بوده است. وی حداقل در چهار طریق از طرقی که شیخ صدوق در مشیخه ذکر کرده حضور دارد.۳

ابن‌‌‌قولویه نیز در کامل الزیارات روایاتی را به طریق او نقل کرده است.۴ طرقی که نجاشی و شیخ طوسی برای نقل آثار وی ذکر کرده‌‌‌اند نشان می‌‌‌دهد که پدر شیخ صدوق، ابن‌‌‌ولید و محمد بن‌‌‌ابی‌‌‌القاسم، ملقب به ماجیلویه، نیز آثار حدیثی ابوسمینه را نقل کرده‌‌‌اند، و تنها برخی از روایات وی را که طریق دیگری برای نقل آن سراغ نداشتند و یا متضمن تخليط، غلو یا تدليس می‌‌‌دانستند استثنا می‌‌‌کردند و نقل نمی‌کردند.۵

1.. نجاشی، رجال، ص۳۳۲.

2.. كشی، رجال، ص۵۴۶.

3.. شیخ طوسی، من لایحضره الفقیه، ج۴، ص۴۴۶، ۴۷۸، ۵۰۶، ۵۵۳ .

4.. ابن قولویه، کامل الزیارات، ص۱۱، ۵۸، ۱۳۹.

5.. نجاشی، رجال، ص۳۳۲؛ شیخ طوسی، الفهرست، ص۴۱۲.


خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
64

حدیث دوازدهم

متن: «...إِنَّ اللّه جَلَّ وَ عَزَّ خَلَقَ خَلْقاً مِنْ خَلْقِهِ فَجَعَلَهُمْ حُجَجاً عَلَى خَلْقِهِ فَهُمْ أَوْتَادٌ فِي أَرْضِهِ قُوَّامٌ بِأَمْرِهِ نُجَبَاءُ فِي عِلْمِهِ اصْطَفَاهُمْ‏ قَبْلَ‏ خَلْقِهِ‏ أَظِلَّةً عَنْ يَمِينِ عَرْشِهِ...».

منبع: کلینی، الكافی، ج‏۶، ص۲۵۶.

سند: عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا > أَحْمَدَ بْنِ‌‌‌مُحَمَّدِ بْنِ‌‌‌خَالِدٍ > مُحَمَّدِ بْنِ‌‌‌عَلِيٍّ > مُحَمَّدِ بْنِ‌‌‌الْفُضَيْلِ > أَبِي‌‌‌حَمْزَةَ الثُّمَالِيِّ > أَبَا جَعْفَرٍ مُحَمَّدَ بْنَ‌‌‌عَلِيٍّ علیه السلام.

اعتبار سنجی: در انتهای سند «عدة من اصحابنا» قرار دارد. در میان عده‌‌‌ای که کلینی به واسطه آنها از احمد بن‌‌‌محمد بن‌‌‌خالد برقی نقل می‌‌‌کند، راویان بزرگی همچون علی بن‌‌‌ابراهیم بن‌‌‌هاشم قمی و محمد بن‌‌‌یحیی العطار قرار دارند۱ که تردیدی در اعتبارشان نیست. رجالیان متقدم، احمد بن‌‌‌محمد بن‌‌‌خالد برقی را نیز ثقه معرفی کرده‌‌‌اند، هر چند بر او خرده گرفته‌‌‌اند که از راویان ضعیف بسیار حدیث نقل کرده است.۲ بنا بر این، هیچ روایتی به دلیل حضور وی در زنجیره سند ضعیف محسوب نمی‌‌‌شود و تنها باید راوی بعد از او را بررسی کرد. محمد بن‌‌‌علی، معروف به ابوسمینه، را نجاشی ضعیف و فاسد الاعتقاد خوانده۳ و شیخ طوسی برخی از روایاتش را تخلیط و غالیانه دانسته است.۴

1.. علامه حلی، ترتیب خلاصة الأقوال في معرفة الرجال، ص۴۸۱؛ ابن‌شهیر ثانی، منتقى الجمان فى احاديث الصحاح و الحسان، ج‏۱، ص۴۳. برای تحقیقی گسترده درباره «عدة من اصحابنا» در سخنان کلینی نک: العمیدی الحسینی، «العدد فی أسانید الکافی الشریف للامام الکلینی »، ص۱۶-۶۹.

2.. نجاشی، رجال،‏ ص۷۶؛ شیخ طوسی، الفهرست،‏ ص۵۱؛ ابن‏غضائری، رجال، ص۳۹.

3.. نجاشی، رجال، ص۳۳۳.

4.. شیخ طوسی، الفهرست، ص۴۱۲.

  • نام منبع :
    خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    1398
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    انتشارات دارالحدیث
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 19937
صفحه از 319
پرینت  ارسال به