حدیث یازدهم

متن: ‏«...جَابِرُ بْنُ عَبْدِاللّه الْأَنْصَارِيُّ فَقُلْتُ يَا رَسُولَ اللّه هَذِهِ حَالُنَا فَكَيْفَ حَالُكَ وَ حَالُ الْأَوْصِيَاءِ بَعْدَكَ فِي الْوِلَادَةِ فَسَكَتَ رَسُولُ اللّه صلی الله علیه و الهمَلِيّاً ثُمَّ قَالَ يَا جَابِرُ لَقَدْ سَأَلْتَ عَنْ أَمْرٍ جَسِيمٍ لَا يَحْتَمِلُهُ إِلَّا ذُو حَظٍّ عَظِيمٍ إِنَّ الْأَنْبِيَاءَ وَ الْأَوْصِيَاءَ مَخْلُوقُونَ مِنْ نُورِ عَظَمَةِ اللّه جَلَّ ثَنَاؤُهُ‏ يُودِعُ اللّه أَنْوَارَهُمْ أَصْلَاباً طَيِّبَةً وَ أَرْحَاماً طَاهِرَةً يَحْفَظُهَا بِمَلَائِكَتِهِ وَ يُرَبِّيهَا بِحِكْمَتِهِ وَ يَغْذُوهَا بِعِلْمِهِ فَأَمْرُهُمْ يَجِلُّ عَنْ أَنْ يُوصَفَ وَ أَحْوَالُهُمْ تَدِقُّ عَنْ أَنْ تُعْلَمَ لِأَنَّهُمْ نُجُومُ اللّه فِي أَرْضِهِ وَ أَعْلَامُهُ فِي بَرِيَّتِهِ وَ خُلَفَاؤُهُ عَلَى عِبَادِهِ وَ أَنْوَارُهُ فِي بِلَادِهِ وَ حُجَجُهُ عَلَى خَلْقِهِ يَا جَابِرُ هَذَا مِنْ مَكْنُونِ الْعِلْمِ وَ مَخْزُونِهِ فَاكْتُمْهُ إِلَّا مِنْ أَهْلِهِ».

منبع: شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج ۴، ص ۴۱۴- ۴۱۵.

سند: مُحَمَّدُ بْنُ‌‌‌عَلِيٍّ الْكُوفِي > إِسْمَاعِيلَ بْنِ‌‌‌مِهْرَانَ > مُرَازِمٍ > جَابِرِ بْنِ‌‌‌يَزِيدَ > جَابِرِ بْنِ‌‌‌عَبْدِاللّه الْأَنْصَارِيِّ > رَسُولُ اللّه صلی الله علیه و اله.

اعتبار سنجی: درباره وثاقت محمد بن‌‌‌علی الکوفی، که همان ابوسمینه است، در ذیل حدیث ۱۲ سخن خواهیم گفت. اسماعیل بن‌‌‌مهران را نیز نجاشی^۱ و شیخ طوسی^۲ توثیق کرده‌‌‌اند و همان‌‌‌طور که آیت‌‌‌اللّه خویی بیان کرده، تردید در وثاقت او روا نیست.^۳ راوی دیگر، مرازم است که شیخ طوسی^۴ و نجاشی^۵ توثیقش کرده‌‌‌اند.

نتیجه: روایت به لحاظ سندی معتبر است.

گروهی غالیانه تلقی می‌‌‌شده است.^۱

بر این اساس، می‌‌‌توان از سد اتهاماتی که برخی از رجالیان متقدم برای محمد بن‌‌‌سنان ذکر کرده‌‌‌اند عبور کرد و اعتمادپذیری وی در نقل احادیث را پذیرفت.^۲

درباره وثاقت مفضل بن‌‌‌عمر در ذیل حدیث شماره ۸ بحث شد. در ابتدای سند، جابر بن‌‌‌یزید جعفی قرار دارد. آیت‌‌‌اللّه خویی و بسیار مفصل‌‌‌تر از او، مامقانی با گزارش و تحلیل سخنان رجالیان متقدم درباره وی، نتیجه گرفته‌‌‌اند که او ثقه و از اصحاب خاص امام معصوم بوده است.^۳ از جمله شواهد ثقه بودن جابر مواضعی است که رجالیان اهل تسنن درباره وی اتخاذ کرده‌‌‌اند. بیشتر معاصران سنی‌‌‌مذهب جابر بر راست‌‌‌گویی و جلالت قدر وی تأکید ورزیده‌‌‌اند؛ اما در طول زمان با روشن‌‌‌تر شدن مرزبندی‌‌‌های مذاهب و برملا شدن عقاید شیعی جابر، افراد بیشتری از اهل تسنن او را جرح کرده‌‌‌اند.^۴

نتیجه: سند روایت به دلیل ناشناخته بودن محمد بن‌‌‌عبداللّه ضعیف است؛ آنچه می‌‌‌تواند درجه‌‌‌ای، هر چند پایین، از اعتبار را برای این حدیث به‌بار آورد، آن است که برخی عالمان رجال، احادیث کتب دو راوی انتهایی، احمد بن‌‌‌ادریس القمی و حُسَيْنُ بن‌‌‌عبیداللّه سهل القمی، را صحیح دانسته‌‌‌اند. اگر شاهدی بر اندراج این حدیث در آن دو منبع ارائه شود، می‌تواند مایه اعتبار این حدیث تلقی شود.