53
خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین

شیخ صدوق در کتب خود از او بیش از ۱۶۰۰ حدیث نقل کرده است. وی همچنین در بیش از ۴۰ طریق از طرق مشیخه من لایحضره الفقیه حضور دارد. بدین ترتیب می‌‌‌توان گفت که شیخ صدوق به او اعتماد زیادی داشته و او را ثقه می‌‌‌دانسته است. راوی، بعد عبداللّه بن‌‌‌جعفر حمیری است که از روات برجسته و دارای توثیق است.۱

راوی بعد، یعنی یعقوب بن‌‌‌یزید نیز از روات سرشناس و دارای توثیق است.۲ راوی بعد حسن بن‌‌‌علی بن‌‌‌فضال، بنا بر نقل کشی، فطحی بوده و تنها در آخر عمر امامی شده است.۳ در هر حال، طوسی او را ستوده و بر وثاقتش تصریح کرده است.۴ عبدالرحمن بن‌‌‌حجاج نیز در کتب رجالی توثیق و تمجید شده است.۵ آخرین راوی پیش از معصوم، سدیر صیرفی است. آیت‌‌‌اللّه خویی روایات راجع به سدیر را به دو دسته مادح و قادح تقسیم و در سند یا دلالتشان بر مدح و قدح مناقشه کرده است؛ اما در نهایت به اعتبار توثیق عام ابن‌‌‌قولویه و علی بن‌‌‌ابراهیم او را ثقه معرفی کرده است.۶ اگر این دو توثیق عام را هم نپذیریم، باز می‌‌‌توان سدیر را با استناد به قاعده مشایخ ثقات۷ که شیخ طوسی در کتاب العدة مطرح می‌‌‌کند ثقه دانست. طبق گزارش شیخ طوسی، عالمان امامیه بر این باورند که جمعی از روات، از جمله محمد بن‌‌‌أبی‌‌‌عمير ازدی، صفوان بن‌‌‌يحيى بجلی و احمد بن‌‌‌محمد

1.. نجاشی، رجال، ص۲۱۹؛ شیخ طوسی، الفهرست، ص۲۹۴.

2.. نجاشی، رجال، ص۴۵۰؛ شیخ طوسی، الفهرست، ص۵۰۸.

3.. كشی، رجال، ص۵۶۵.

4.. شیخ طوسی، الفهرست، ص۱۲۳، شیخ طوسی، رجال، ۳۵۴.

5.. نجاشی، رجال، ص۲۳۷.

6.. خویی، معجم رجال الحدیث، ج۸، ص۳۴- ۳۷.

7.. آیت‌‌‌اللّه خویی اشکالات متعددی بر این قاعده وارد و آن را رد کرده است (خویی، معجم‏ رجال ‏الحديث، ج۱، ص۶۳-۷۴). در مقابل، غلامرضا عرفانیان در یک تک‌‌‌نگاری تفصیلی این قاعده را از ابعاد مختلف کاویده و به اشکالات وارد شده پاسخ داده است (عرفانیان، مشايخ الثقات، ص۲۱-۵۱).


خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
52

نتیجه: روایت به لحاظ سندی معتبر است.

حدیث هفتم

متن: «خُلِقَ نُورُ فَاطِمَةَ علیه السلامقَبْلَ أَنْ تُخْلَقَ الْأَرْضُ وَ السَّمَاءُ فَقَالَ بَعْضُ النَّاسِ يَا نَبِيَّ اللّه فَلَيْسَتْ هِيَ إِنْسِيَّةً فَقَالَ( فَاطِمَةُ حَوْرَاءُ إِنْسِيَّةٌ قَالَ يَا نَبِيَّ اللّه وَ كَيْفَ هِيَ حَوْرَاءُ إِنْسِيَّةٌ قَالَ خَلَقَهَا اللّه عَزَّوَجَلَّ مِنْ نُورِهِ قَبْلَ أَنْ يَخْلُقَ آدَمَ إِذْ كَانَتِ الْأَرْوَاحُ فَلَمَّا خَلَقَ اللّه عَزَّوَجَلَّ آدَمَ عُرِضَتْ عَلَى آدَمَ قِيلَ يَا نَبِيَّ اللّه وَ أَيْنَ كَانَتْ فَاطِمَةُ قَالَ كَانَتْ فِي حُقَّةٍ تَحْتَ سَاقِ الْعَرْشِ قَالُوا يَا نَبِيَّ اللّه فَمَا كَانَ طَعَامُهَا قَالَ التَّسْبِيحُ وَ التَّهْلِيلُ وَ التَّحْمِيدُ فَلَمَّا خَلَقَ اللّه عَزَّوَجَلَّ آدَمَ وَ أَخْرَجَنِي مِنْ صُلْبِهِ أَحَبَّ اللّه عَزَّوَجَلَّ أَنْ يُخْرِجَهَا مِنْ صُلْبِي جَعَلَهَا تُفَّاحَةً فِي الْجَنَّةِ وَ أَتَانِي بِهَا جَبْرَئِيلُ علیه السلام فَقَالَ لِي السَّلَامُ عَلَيْكَ وَ رَحْمَةُ اللّه وَ بَرَكَاتُهُ يَا مُحَمَّدُ قُلْتُ وَ عَلَيْكَ السَّلَامُ وَ رَحْمَةُ اللّه حَبِيبِي جَبْرَئِيلُ فَقَالَ يَا مُحَمَّدُ إِنَّ رَبَّكَ يُقْرِئُكَ السَّلَامَ قُلْتُ مِنْهُ السَّلَامُ وَ إِلَيْهِ يَعُودُ السَّلَامُ قَالَ يَا مُحَمَّدُ إِنَّ هَذِهِ تُفَّاحَةٌ أَهْدَاهَا اللّه عَزَّوَجَلَّ إِلَيْكَ مِنَ الْجَنَّةِ فَأَخَذْتُهَا وَ ضَمَمْتُهَا إِلَى صَدْرِي قَالَ يَا مُحَمَّدُ يَقُولُ اللّه جَلَّ جَلَالُهُ كُلْهَا فَفَلَقْتُهَا فَرَأَيْتُ نُوراً سَاطِعاً فَفَزِعْتُ مِنْهُ فَقَالَ يَا مُحَمَّدُ مَا لَكَ لَا تَأْكُلُ، كُلْهَا وَ لَا تَخَفْ فَإِنَّ ذَلِكَ النُّورَ الْمَنْصُورَةُ فِي السَّمَاءِ وَ هِيَ فِي الْأَرْضِ فَاطِمَةُ...».

منبع: ‏شیخ صدوق، معاني الأخبار، ص ۳۹۶.

سند: مُحَمَّدُ بْنُ‌‌‌مُوسَى بْنِ‌‌‌الْمُتَوَكِّلِ رَضِيَ اللّه عَنْهُ > عَبْدُاللّه بْنُ‌‌‌جَعْفَرٍ الْحِمْيَرِيُّ > يَعْقُوبَ بْنِ‌‌‌يَزِيدَ > الْحَسَنُ بْنُ‌‌‌عَلِيِّ بْنِ‌‌‌فَضَّالٍ > عَبْدِالرَّحْمَنِ بْنِ‌‌‌الْحَجَّاجِ > سَدِيرٍ الصَّيْرَفِيِّ > الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ‌‌‌مُحَمَّدٍ > أَبِيهِ > جَدِّهِ > قَالَ رَسُولُ اللّه صلی الله علیه و اله.

اعتبار سنجی: راوی اول از انتهای سند محمد بن‌‌‌موسی بن‌‌‌المتوکل است که

  • نام منبع :
    خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    1398
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    انتشارات دارالحدیث
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 19945
صفحه از 319
پرینت  ارسال به