49
خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین

است که نام پدر او عمران بوده است، نه عبداللّه؛ چراکه محمد بن‌‌‌ابی‌‌‌عبداللّه روایات فراوانی (۱۳۷ روایت در آثار صدوق با احتساب مکررات احتمالی) را مستقیماً از موسی بن‌‌‌عمران نقل کرده است، بی آنکه حتی یک بار به جای آن، موسی بن‌‌‌عبداللّه به کار ببرد. در هر حال، اعتماد دو راوی ثقه و دارای وجاهت، همچون محمد بن‌‌‌أبي‌‌‌عبداللّه كوفی و محمد بن‌‌‌اسماعیل، به موسی بن‌‌‌عمران به منزله توثیق او است.

مامقانی از اینکه موسی بن‌‌‌عمران زیارت جامعه را نقل کرده دریافته که او امامی صحیح الاعتقاد و اهل علم و فضل بوده است و نتیجه گرفته که روایات وی مقبول‌‌‌اند.۱ علامه مجلسی نیز سند زیارت جامعه را از صحیح‌‌‌ترین سندها معرفی کرده است.۲

نتیجه: روایت به لحاظ سندی معتبر است.

حدیث پنجم

متن: «... إِنَّ اللّه الْعَزِيزَ الْجَبَّارَ عَرَجَ بِنَبِيِّهِ صلی الله علیه و الهإِلَى سَمَائِهِ سَبْعاً قَالَ رَسُولُ اللّه صلی الله علیه و اله... ثُمَّ زَادَنِي رَبِّي تَعَالَى أَرْبَعِينَ نَوْعاً مِنْ أَنْوَاعِ النُّورِ لَا تُشْبِهُ الْأَنْوَارَ الْأُوَلَ وَ زَادَنِي حَلَقاً وَ سَلَاسِلَ ثُمَّ عُرِجَ بِي إِلَى السَّمَاءِ الثَّالِثَةِ فَنَفَرَتِ الْمَلَائِكَةُ إِلَى أَطْرَافِ السَّمَاءِ وَ خَرَّتْ سُجَّداً وَ قَالَتْ سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلَائِكَةِ وَ الرُّوحِ مَا هَذَا النُّورُ الَّذِي يُشْبِهُ نُورَ رَبِّنَا فَقَالَ جَبْرَئِيلُ علیه السلام أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّه أَشْهَدُ أَنَ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّه فَاجْتَمَعَتِ الْمَلَائِكَةُ وَ فُتِحَتْ أَبْوَابُ السَّمَاءِ... ثُمَّ زَادَنِي رَبِّي تَعَالَى أَرْبَعِينَ نَوْعاً مِنْ أَنْوَاعِ النُّورِ لَا تُشْبِهُ شَيْئاً مِنْ تِلْكَ الْأَنْوَارِ... ثُمَّ اجْتَمَعَتِ

1.. مامقانی، تنقيح المقال فى علم الرجال، ج‏۳، ص۲۵۷.

2.. علامه مجلسی، بحارالأنوار، ج۹۹، ص۱۴۴.


خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
48

النخعي > علي بن‌‌‌محمد [الهادی].

اعتبار سنجی: این حدیث که در اصل همان زیارت جامعه است در آثار صدوق با دو سند بالا نقل شده است.۱ در انتهای سند چند تن از مشایخ صدوق قرار دارند که همگی در یک طبقه‌‌‌اند: ۱. علی بن‌‌‌احمد بن‌‌‌موسی که در کتاب من لایحضره الفقیه ذکر شده، چنانکه آیت‌‌‌اللّه خویی احتمال داده،۲ همان علی بن‌‌‌أحمد بن‌‌‌محمد بن‌‌‌عمران الدقاق است که در عیون اخبار الرضا ذکر شده است. شیخ صدوق از او نزدیک به ۴۰۰ حدیث نقل کرده است. ۲. محمد بن‌‌‌احمد السنانی که شیخ صدوق از او ۱۲۵ حدیث نقل کرده است. ۳. حسين بن‌‌‌ابراهيم بن‌‌‌احمد بن‌‌‌هشام المكتب که شیخ صدوق از او بالغ بر ۱۰۰ روایت نقل کرده است. ۴. علي بن‌‌‌عبداللّه الوراق که شیخ صدوق از او ۱۱۰ روایت نقل کرده است. کثرت نقل شیخ صدوق از این مشایخ می‌‌‌تواند نازل به منزله توثیق ایشان باشد. راوی بعد محمد بن‌‌‌أبی‌‌‌عبداللّه كوفی است که نجاشی او را ثقه و صحیح الحدیث دانسته است.۳ راوی بعد محمد بن‌‌‌اسماعيل المكی البرمكی است که نجاشی او را «ثقه» و «مستقیم» معرفی کرده است.۴

راوی بعد بنا بر سند من لایحضره الفقیه، موسی بن‌‌‌عبداللّه النخعی و بنا بر سند عیون اخبار الرضا، موسی بن‌‌‌عمران النخعی است. این دو عنوان در حقیقت از آن یک نفرند. در عرف عرب،گاه به جای نام پدر، نام جد فرد ذکر می‌‌‌شود. بدین ترتیب، یکی از عبداللّه و عمران، پدر موسی و دیگری جدش است۵. در پاسخ به این سؤال که کدامیک نام پدر و کدامیک نام جد وی بوده است، احتمال قوی آن

1.. برای تحقیقی در سند زیارت جامعه نک: سند، فی رحاب الزیارة الجامعة الکبیره، ص۱۳-۲۴.

2.. خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱۱، ص۲۵۵.

3.. نجاشی، رجال‏، ص۳۷۳.

4.. همان، ص۳۴۱.

5.. نمازی شاهرودی، مستدركات علم رجال الحديث، ج‏۸، ص۲۱.

  • نام منبع :
    خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    1398
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    انتشارات دارالحدیث
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 20008
صفحه از 319
پرینت  ارسال به