43
خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین

تُهَلِّلُنِي ثُمَّ قَسَمْتُهَا ثِنْتَيْنِ وَ قَسَمْتُ الثِّنْتَيْنِ ثِنْتَيْنِ فَصَارَتْ أَرْبَعَةً مُحَمَّدٌ وَاحِدٌ وَ عَلِيٌّ وَاحِدٌ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ ثِنْتَانِ ثُمَّ خَلَقَ اللّه فَاطِمَةَ مِنْ نُورٍ ابْتَدَأَهَا رُوحاً بِلَا بَدَنٍ ثُمَّ مَسَحَنَا بِيَمِينِهِ فَأَفْضَى نُورَهُ فِينَا».

منبع: کلینی، الکافی، ج۱، ص ۴۴۰.

سند: احْمَدُ بْنُ‌‌‌إِدْرِيسَ > الْحُسَيْنِ بْنِ‌‌‌عُبَيْدٍاللّه بن‌‌‌سهل القمی > مُحَمَّدِ بْنِ‌‌‌عِيسَى وَ مُحَمَّدِ بْنِ‌‌‌عَبْدِ‌‌‌اللّه > عَلِيِّ بْنِ‌‌‌حَدِيدٍ > مُرَازِمٍ > أَبِي‌‌‌عَبْدِاللّه جعفر الصادق علیه السلام.

اعتبار سنجی: اولین راوی از انتهای سند، یعنی احمد بن‌‌‌ادریس از راویان بزرگ و توثیق شده است.۱ راوی بعد حسین بن‌‌‌عبیداللّه سهل قمی است که قمی‌‌‌ها وی را متهم به غلو و از قم بیرون کردند.۲ نجاشی و طوسی بدون آنکه قضاوتی کنند، گفته‌‌‌اند که کسانی او را متهم به غلو کرده‌‌‌اند.۳ از صیغه مجهول (رمی بالغلو، یرمی بالغلو) که نجاشی و طوسی به کار برده‌‌‌اند می‌‌‌توان حدس زد که چندان با نظر قمی‌‌‌ها موافق نبوده‌‌‌اند؛ به ویژه که نجاشی در عین گزارش متهم شدن او به غلو، احادیث کتب او را صحیح می‌‌‌داند بدون آنکه یک کتاب یا یک حدیث را استثنا کند.۴ بدین ترتیب می‌‌‌توان وی را در احادیثش مورد اعتماد و ثقه دانست؛ به ویژه آنکه دانشمند بزرگی همچون احمد بن‌‌‌ادریس به او اعتماد کرده است.

به نظر می‌‌‌رسد این اعتماد به زمانی مربوط است که هنوز حسین بن‌‌‌عبیداللّه از قم اخراج نشده بود. نجاشی هنگام بیان طریق خود به یک کتاب گزارش می‌‌‌کند که احمد بن‌‌‌ادریس می‌‌‌گوید این کتاب را حسین بن‌‌‌عبیداللّه بن‌‌‌سهل در حال

1.. نجاشی، رجال، ص۹۲؛ شیخ طوسی، الفهرست، ص۶۴.

2.. كشی، رجال، ص۵۱۲.

3.. نجاشی، رجال، ص۴۲؛ شیخ طوسی، رجال، ص۳۸۶

4.. نجاشی، رجال، ص۴۲.


خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
42

دشمنان آنان است. بدین ترتیب، نه در وثاقت وی تردید روا است و نه در تشیعش. راوی بعد عمرو بن‌‌‌ثابت است. اکثر رجالیان اهل تسنن وی را تضعیف کرده‌‌‌اند. به احتمال قوی این تضعیفات ناشی از اعتقادات شیعی وی و نقل روایاتی در باب مناقب و مثالب بوده که به مذاق ایشان خوش نمی‌آمده است؛ چراکه برخی تصریح کرده‌‌‌اند در حدیثش دروغ‌‌‌گو نبوده است.۱ ابوداود سجستانی در سنن می‌‌‌گوید: «این حدیث را عمرو بن‌‌‌ثابت نقل کرده است. او رافضی و آدم بدی بود، لکن در نقل حدیث صدوق بود».۲ ابوبكر بزاز (متوفای ۲۹۲ ق) در مسند خود پس از نقل حدیثی از عمرو بن‌‌‌ثابت، تصریح می‌‌‌کند که ابوداود و جماعتی از اهل علم احادیث این راوی را نقل کرده‌‌‌اند و به‌رغم شیعه بودن او، احادیثش را ترک نکرده‌‌‌اند.۳ با توجه به مجموع این قرائن، می‌‌‌توان عمرو بن‌‌‌ثابت را فردی ثقه و قابل اعتماد دانست. آخرین راوی ابوحمزه ثمالی، ثابت بن‌‌‌دینار است که از روات ثقه و مورد اعتماد امامی است.۴

نتیجه: روایت به لحاظ سندی معتبر است.

حدیث دوم

متن: «قَالَ اللّه تَبَارَكَ وَ تَعَالَى يَا مُحَمَّدُ إِنِّي خَلَقْتُكَ وَ عَلِيّاً نُوراً - يَعْنِي - رُوحاً بِلَا بَدَنٍ قَبْلَ أَنْ أَخْلُقَ سَمَاوَاتِي وَ أَرْضِي وَ عَرْشِي وَ بَحْرِي فَلَمْ تَزَلْ تُهَلِّلُنِي وَ تُمَجِّدُنِي ثُمَّ جَمَعْتُ رُوحَيْكُمَا فَجَعَلْتُهُمَا وَاحِدَةً فَكَانَتْ تُمَجِّدُنِي وَ تُقَدِّسُنِي وَ

1.. عزیزی، رستگار، بیات، الرواة المشتركون بين الشيعة و السنة، ج‏۲، ص۲۱۹.

2.. ابوداود، سنن، ص۷۶.

3.. البزاز، البحر الزخار بمسند البزاز، ص۲۷.

4.. نجاشی، رجال، ص۱۱۵؛ شیخ طوسی، الفهرست، ص۱۰۴.

  • نام منبع :
    خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    1398
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    انتشارات دارالحدیث
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 19946
صفحه از 319
پرینت  ارسال به