41
خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین

أَشْبَاحاً فِي ضِيَاءِ نُورِهِ يَعْبُدُونَهُ قَبْلَ خَلْقِ الْخَلْقِ يُسَبِّحُونَ اللّه وَ يُقَدِّسُونَهُ وَ هُمُ الْأَئِمَّةُ مِنْ وُلْدِ رَسُولِ اللّه صلی الله علیه و اله».

منبع: کلینی، الكافی، ج۱، ص ۵۳۱.

سند: محمد بْنُ‌‌‌يَحْيَى العطار > مُحَمَّدِ بْنِ‌‌‌أَحْمَدَ بن‌‌‌یحیی بن‌‌‌عمران الاشعری > مُحَمَّدِ بْنِ‌‌‌الْحُسَيْنِ بن‌‌‌ابی‌‌‌الخطاب > أَبِي‌‌‌سَعِيدٍ الْعُصْفُرِيِّ > عَمْرِو بْنِ‌‌‌ثَابِتٍ > أَبِي‌‌‌حَمْزَةَ > عَلِيَّ بْنَ‌‌‌الْحُسَيْنِ علیه السلام.

اعتبار سنجی: سه راوی انتهای سند، یعنی محمد بن‌‌‌یحیی العطار،۱ محمد بن‌‌‌احمد بن‌‌‌یحیی اشعری،۲ و محمد بن‌‌‌الحسین ابی‌‌‌الخطاب،۳ از بزرگان روات امامی‌‌‌اند و در کتب رجالی توثیق شده‌‌‌اند. راوی بعد، ابوسعید العصفری است که نامش عباد بن‌‌‌یعقوب است. برخلاف شیخ طوسی که پس از ذکر نام عباد عصفری، از عباد بن‌‌‌یعقوب رواجنی نام برده و او را عامی مذهب معرفی کرده،۴ نجاشی تنها از یک راوی به نام عباد ابوسعید العصفری نام برده و او را همان عباد بن‌‌‌یعقوب دانسته است.۵ منابع رجال اهل تسنن نیز فقط از یک نفر با عنوان عباد بن‌‌‌یعقوب رواجنی نام برده و او را شیعه و حتی غالی در تشیع معرفی کرده‌‌‌اند و درعين حال بر وثاقتش تأكيد ورزیده‌‌‌اند.۶ محدثان اهل تسنن، از جمله بخاری و ترمذی و ابن‌‌‌ماجه، از او حدیث نقل کرده‌‌‌اند.۷ بسیاری از احادیث او در فضایل اهل‌البیت علیهم السلامو گاه در مثالب

1.. نجاشی، رجال، ص۳۵۳.

2.. همان، ص۳۴۸، شیخ طوسی، الفهرست، ص۴۰۸.

3.. نجاشی، رجال، ص۳۳۴، شیخ طوسی، الفهرست، ص۴۰۰.

4.. شیخ طوسی، الفهرست، ص۳۴۳.

5.. نجاشی، رجال، ص۲۹۳.

6.. مزی، تهذیب الکمال، ج۱۴، ص۱۷۵-۱۷۸.

7.. ذهبی، میزان الاعتدال فی نقد الرجال، ج۴، ص۴۴.


خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
40

تمییز واحد معنایی کانونی از معانی پیرامونی یا اقماری، سپس سنجش آنها با مجموعه واحدهای معنایی مندرج در شبکه احادیث مترابط است. طی این مراحل، مجال واسعی می‌‌‌طلبد و از عهده این پژوهش خارج است. از این رو، این قرینه را فقط درباره برخی از ۳۸ حدیث مندرج در منابع حدیثی معتبر اعمال کردیم و در خصوص همین تعداد نیز تنها برخی از مضامین اقماری مندرج در آنها را با مضامین مشابه در احادیث دیگر سنجیدیم. بدین ترتیب، اعمال این قرینه، که ذیلاً تنها نمونه‌‌‌ای از آن به نمایش گذاشته می‌‌‌شود، می‌تواند نشان دهد که حتی احادیثی که قرائن سندی از اعتبارشان پشتیبانی نمی‌‌‌کنند، می‌‌‌توانند از طریق تناسب محتوایی با مجموع احادیث مرتبط با موضوع حدیث، معتبر تلقی شوند.

بر اساس آنچه گفته شد، ممکن است یک حدیث از هر سه جهت سند، منبع و محتوا معتبر یا از هر سه جهت نامعتبر باشد. همچنین ممکن است از یک یا دو جهت معتبر و از یک یا دو جهت دیگر نامعتبر باشد. در نتیجه شقوق مختلفی پدید می‌‌‌آید که در هر کدام باید با سنجش جهات اعتبار و بی‌‌‌اعتباری به جمع‌‌‌بندی نهایی درباره اعتبار حدیث دست یافت. از آنجا که طی همه این مراحل در این مختصر میسر نیست، احادیث خلقت نوری را اجمالاً اعتبار سنجی سندی کرده‌‌‌ایم و تنها اندکی جهاتِ دیگر اعتبار را بررسی کرده‌ایم.۱

حدیث اول

متن: «إِنَّ اللّه خَلَقَ مُحَمَّداً وَ عَلِيّاً وَ أَحَدَ عَشَرَ مِنْ وُلْدِهِ مِنْ نُورِ عَظَمَتِهِ فَأَقَامَهُمْ

1.. بحث سندی جهات متعددی دارد که گاه انجام همه آنها حتی درخصوص یک روایت به بحث‌‌‌هایی طولانی نیاز دارد. یکی از مهم‌‌‌ترین این جهات، بحث اتصال سند است. در نوشتار حاضر این جهت از بحث را، جز در حد اشارات ضمنی، مدنظر نداشته‌‌‌ایم.

  • نام منبع :
    خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    1398
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    انتشارات دارالحدیث
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 20156
صفحه از 319
پرینت  ارسال به