275
خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین

قطب‌‌‌الدین راوندی (متوفای ۵۷۳)

قطب‌‌‌الدین ابوالحسین سعید بن‌‌‌هبة‌‌‌اللّه بن‌‌‌الحسن الراوندی که شاید بتوان او را در طبقه سوم عالمان ری قرار داد، شاگرد طبرسی صاحب مجمع البیان و استاد ابن‌‌‌شهرآشوب و نیز منتجب‌‌‌الدین رازی بوده است.۱ منتجب‌‌‌الدین آثار زیادی را برای وی ذکر کرده است.۲ از میان آثار فراوان او تعداد معدودی باقی مانده که می‌‌‌توان به کتاب الخرائج و الجرائح، قصص الانبیاء و فقه القرآن اشاره کرد.

قطب الدین در کتاب فقه القرآن، عقل را در کنار قرآن و سنت و اجماع یکی از ادله اربعه دانسته است.۳ همچنین در الخرائج و الجرائح به شیوه عقلی و با استفاده از ادبیات کلامی بغدادیان به تفصیل درباره اعجاز قرآن سخن گفته است.۴ وی مطابق نظر بغدادیان، تکالیف شرعی را الطاف در تکلیف عقلی می‌‌‌داند.۵ این ادبیات حکایت از پیروی وی از مدرسه کلامی بغداد دارد. وی معجزه بدن پیامبر صلی الله علیه و الهرا این می‌‌‌داند که سایه نداشته است؛ چراکه بدن پیامبر صلی الله علیه و الهاز جنس نور بوده و نور سایه ندارد.۶

این دیدگاه در مقایسه با دیدگاه سید مرتضی درباره اینکه امیرالمؤمنین علیه السلامجسم است و جسم در آن واحد نمی‌‌‌تواند بر بالین محتضرهای متعدد حاضر شود،۷ تطوری مهم محسوب می‌‌‌شود که به نظر می‌‌‌رسد تحت تأثیر فضای روایات صورت گرفته است. وی همچنین روایتی را نقل می‌‌‌کند که به موجب آن خداوند به آدم فرمود که اگر

1.. قطب‌الدین راوندی، قصص الانبیاء، ص۱۲.

2.. منتجب‌الدین رازی، الفهرست، ص۶۸.

3.. قطب‌الدین راوندی، فقه القرآن، ج۱، ص۶.

4.. قطب‌الدین راوندی، الخرائج و الجرائح، ج۳، ص۹۸۱-۹۸۲.

5.. همان، ج۳، ص۱۰۶۱.

6.. همان، ج۲، ص۵۰۷.

7.. شریف مرتضی، رسائل الشریف المرتضی، ج۳، ص۱۳۳.


خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
274

بر انوار اهل‌البیت علیهم السلامبود؛۱

و) روایتی از پیامبر صلی الله علیه و الهکه می‌‌‌فرماید: من پیامبر شدم در حالی که آدم بین روح و جسد بود.۲

عمادالدین طبری آملی

طبری آملی مؤلف بشارة المصطفی لشیعة المرتضی است و در طبقه دوم عالمان ری قرار دارد. با توجه به روایت ابن المشهدی از وی در نجف در سال ۵۵۳، قطعاً تا این سال در قید حیات بوده است.۳ وی چندین روایت خلقت نوری اهل‌البیت علیهم السلامرا در کتاب خود آورده است.۴ وی در یکی از این روایات از قول امیرالمؤمنین علی علیه السلامنقل کرده که پیامبر صلی الله علیه و الهرا تصدیق کردم در حالی که آدم هنوز بین روح و جسد در رفت و آمد بود.۵ همچنین در روایتی نور ابوطالب را از نور اهل‌البیت علیهم السلامکه دو هزار سال پیش از آدم آفریده شد، می‌‌‌داند و اضافه می‌‌‌کند که نور او در قیامت حتی نور پیامبر صلی الله علیه و الهو علی علیه السلامو فاطمه علیها السلام و حسن و حسین و دیگر امامان علیهم السلام را تحت الشعاع قرار خواهد داد.۶

روشن است که در متن این حدیث دخل و تصرف صورت گرفته و متن صحیح آن، که در آثار محدثان پیشین آمده، می‌‌‌گوید: نور ابوطالب در قیامت همه انوار را به جز نور پیامبر صلی الله علیه و الهو اهل‌البیت علیهم السلامتحت الشعاع قرار خواهد داد.۷

1.. طبرسی، الاحتجاج علی اهل اللجاج، ج۱، ص۵۳.

2.. همان، ص۴۴۹.

3.. ابن‌المشهدی، المزار الکبیر، ص۴۷۳.

4.. طبری آملی، بشارة المصطفی لشیعة المرتضی، ص۱۸۵-۱۸۶، ۱۹۰ ،۲۳۵.

5.. همان، ص۴.

6.. همان، ص۲۰۲.

7.. کراجکی، كنز الفوائد، ج۱، ص۱۸۳؛ شیخ طوسی، الأمالی، ص۳۰۵.

  • نام منبع :
    خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    1398
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    انتشارات دارالحدیث
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 20077
صفحه از 319
پرینت  ارسال به