فتّال مشخص نکرده که کدام روایات به ظاهر دلالت بر مذهب حشو دارند و نیازمند تأویل‌‌‌اند، ولی تصریحاتی که در لابه‌‌‌لای روایات به موضع کلامی خود دارد - نظیر تصریح به نظری و اکتسابی بودن معرفت و وجوب نظر،^۱ خروج افعال انسان از حیطه قضا و قدر و خلق الهی با این استدلال که یک فعل نمی‌‌‌تواند دو فاعل داشته باشد^۲ و استدلال برای لزوم امامت از طریق قاعده لطف^۳ - نشان از آن دارد که وی در کل از آموزه‌‌‌های مکتب کلامی بغداد پیروی می‌‌‌کند. بر این اساس، می‌‌‌توان حدس زد که قول به وجود پیشین اهل‌البیت علیهم السلامو دیگر انسان‌‌‌ها را قبول ندارد.

با این حال کاملاً روا است که بیندیشیم فتّال تا حدودی با مدرسه کلامی بغداد زاویه پیدا کرده باشد. سخت‌‌‌گیری متکلمان بغداد، که احادیث آحاد را جز با قرائن قطعی موجب علم نمی‌‌‌دانستند، در اینجا نمودی ندارد. وی بخش اعظم کتاب را به نقل احادیث در موضوعات اعتقادی اختصاص داده است. او در این کتاب اسناد همه احادیث، حتی احادیث اعتقادی، را با این استدلال حذف کرده که در صورت شهرت خبر، ذکر اسناد کاری عبث است (فإن الأسانيد لا طائل فيها إذا كان الخبر شائعا ذائعا).^۴

به نظر می‌‌‌رسد که اهتمام به حدیث خصیصه فتّال نبوده، بلکه سنتی بوده که ریشه در تلاش‌‌‌های حدیثی شیخ صدوق دارد. عالمان ری به پیروی از شیخ صدوق در تلاش بودند که احادیث بیشتری را از مشایخ شیعه و سنّی اخذ و در کتب خود درج کنند. از این رو، احادیثی را گرد آورده‌‌‌اند که هم صدوق و هم متکلمان بزرگ بغداد، که محدثان بزرگی نیز بوده‌‌‌اند، از قلم انداخته‌‌‌اند. شاهد این مدعا آن است که شیخ منتجب‌‌‌الدین تعداد قابل توجهی از عالمان ری را با لقب حافظ می‌‌‌ستاید؛

خواند و شهادت به وحدانیت خدا داد. سپس صحف آدم و تورات و زبور و انجیل و قرآن را از اول تا آخر قرائت کرد و به گفت‌‌‌وگو با من مشغول شد و در نهایت دوباره به حال طفولیت خود برگشت.^۱ به احتمال قوی منبع فتّال برای نقل این حدیث الهدایة الکبری نوشته خصیبی است که عین این حدیث را نقل کرده است.^۲

در ابتدا، نقل وافر این احادیث از سوی فتّال نیشابوری، احتمال باور وی به خلقت نوری پیشین اهل‌البیت علیهم السلام را پیش می‌‌‌کشد. فراتر از آن، نقل حدیث فوق از الهدایة الکبری حتی می‌‌‌تواند حاکی از نزدیکی فکری وی به خط غلو تعدیل‌‌‌شده باشد؛^۳ اما این گشاده‌‌‌دستی در نقل احادیث از منابع شبه غالیانه نباید ما را از این هشدار فتّال نیشابوری در آغاز و انجام کتابش غافل کند که وی در عین نقل اخباری که ظاهرشان به تعبیر خودش، مذهب «حشو» است، آنها را نه بر ظاهر، بلکه بر معنایی حمل می‌‌‌کند که منطبق بر اصول و دلایل عقول است.^۴ گویا مراد وی از مذهب حشو، گرایشی در کلام امامیه است که دقیقاً به ظاهر اخبار اخذ می‌‌‌کند. این کاربرد برای مذهب حشو در امتداد کاربرد شیخ مفید است که در مقام رد نظر صدوق در تقدم خلقت ارواح دارای شعور بر ابدان، این نظر را به «حشویة الشیعه» نسبت می‌‌‌دهد.^۵