227
خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین

غلوند. در سه روایت منقول از احمد بن‌‌‌ادریس نیز متهمان به غلو قمی و کوفی۱ حضور پررنگی دارند. در طریق حدیثی که حسین بن‌‌‌محمد الاشعری۲ نقل کرده، محمد بن‌‌‌سنان و معلی بن‌‌‌محمد واقع شده‌‌‌اند که پیش‌‌‌تر تعلقشان به خط متهمان به غلو را بیان کردیم. احمد بن‌‌‌محمد العاصمی کوفی ساکن بغداد بوده که احادیث مشایخ کوفی را در بغداد نقل می‌‌‌کرده است. احتمالاً کلینی وی را در بغداد دیده است. در طریق یکی از دو حدیثی که وی نقل کرده محمد بن‌‌‌عیسی بن‌‌‌عبید قرار دارد.۳ و در طریق حدیث دیگرش منصور بن‌‌‌العباس.۴

قبلاً دیدیم که در مورد هر دو راوی شائبه‌‌‌های غلو، هرچند ضعیف، وجود دارد. با این‌‌‌همه، همان‌‌‌طور که در فصل اول دیدیم، کلینی ۲ روایت نیز نقل کرده که در طریق آن هیچ فرد متهم به غلوی وجود ندارد.۵

بر این اساس، می‌‌‌توان دریافت که کلینی در اخذ احادیث خلقت نوری اهل‌البیت علیهم السلامهم از بزرگ‌‌‌ترین شیخش یعنی علی بن‌‌‌ابراهیم، عبور کرده و هم محدودیت‌‌‌هایی که خط احمد بن‌‌‌محمد بن‌‌‌عیسی در نظر داشته را نقض کرده است. وی در این توسعه و تسهیل، تابع مشایخی همچون علی بن‌‌‌محمد بن‌‌‌علان کلینی و احمد بن‌‌‌ادریس قمی بوده است.

خط احمد بن‌‌‌محمد بن‌‌‌خالد البرقی

احمد بن‌‌‌محمد بن‌‌‌خالد برقی و پدرش در طریق هیچ یک از احادیث خلقت نوری

1.. کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۴۱، حدیث۵.

2.. همان، ص۴۴۱، حدیث۷.

3.. همان، ص۳۸۹.

4.. همان، ص۴۰۲.

5.. همان، ص۲۰۳- ۲۰۴، ۵۳۱.


خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
226

نقل کرده است. بر این اساس، می‌‌‌توان نتیجه گرفت که از دو خط اصلی انتقال حدیث به قم، آغوش خط احمد بن‌‌‌محمد بن‌‌‌عیسی برای احادیث خلقت نوری و شاید بالملازمه سایر احادیث امام‌‌‌شناسی والامرتبه بازتر بوده است. محدودیت خط ابراهیم بن‌‌‌هاشم می‌‌‌تواند از گرایش او به امام‌‌‌شناسی پایین‌‌‌مرتبه هشام بن‌‌‌حکم ناشی شده باشد. در پایان این خط حدیثی- کلامی کلینی قرار دارد که بر حسب شمارش کنونی ۹ روایت از روایات خلقت نوری اهل‌البیت علیهم السلامرا نقل کرده است. روشن است که کلینی این روایات را از غیر طریق علی بن‌‌‌ابراهیم نقل کرده است. در میان زنجیره بالارونده روات خلقت نوری اهل‌البیت علیهم السلامدر کتاب کافی، هم متهمان به غلو اخراجی از قم، نظیر سهل بن‌‌‌زیاد، ابوسمینه و حسین بن‌‌‌عبیداللّه بن‌‌‌سهل، حضور دارند، هم متهمان به غلو کوفی، نظیر مفضل و محمد بن‌‌‌سنان، و هم افراد مجهولی نظیر عمران بن‌‌‌اسحاق الزعفرانی.

کلینی روایات خلقت نوری را ازطریق مشایخی همچون احمد بن‌‌‌محمد العاصمی،۱ احمد بن‌‌‌ادریس،۲ علی بن‌‌‌محمد علان کلینی،۳ محمد بن‌‌‌یحیی العطار۴ و حسین بن‌‌‌محمد الاشعری۵ نقل کرده است.

پیش‌‌‌تر گفتیم که علی بن‌‌‌محمد بن‌‌‌علان کلینی بیشترین احادیث خود را از متهمان به غلو، نظیر سهل بن‌‌‌زیاد، صالح بن‌‌‌ابی‌‌‌حماد رازی و اسحاق بن‌‌‌محمد بن‌‌‌احمد نخعی نقل کرده است. تمام افرادی که در طریق حدیث نخستین مخلوق منقول از وی۶ قرار دارند (سهل بن‌‌‌زیاد، ابوسمینه، علی بن‌‌‌حماد، مفضل) متهم به

1.. کلینی، الکافی، ج۱، ص۳۸۹، ۴۰۲.

2.. همان، ص۴۴۲، ۵۳۱.

3.. همان، ص۴۴۱.

4.. همان، ص۲۰۳، ۵۳۱.

5.. کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۴۱، حدیث۷.

6.. همان، ص۴۴۱.

  • نام منبع :
    خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    1398
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    انتشارات دارالحدیث
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 19973
صفحه از 319
پرینت  ارسال به