225
خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین

محمد بن‌‌‌سالم از احمد بن‌‌‌النضر از عمرو بن‌‌‌شمر از جابر نقل کرده است.

شیخ صدوق

از میان ۳۷ حدیث خلقت نوری که در این تحقیق مد نظر بوده‌‌‌اند، شیخ صدوق ۲۰ حدیث را در کتب مختلف خود گنجانده است. مضامین احادیثی که وی نقل کرده شامل احادیث خلقت نوری خاص پیشین نیز می‌‌‌شود. همچنین افرادی که در اسناد این روایات قرار دارند، علاوه بر محدثان بزرگی چون ابابصیر و محمد بن‌‌‌مسلم، شامل متهمان به غلو کوفی نظیر جابر، مفضل، عمرو بن‌‌‌شمر و محمد بن‌‌‌سنان و برخی از متهمان به غلو مرتبط با حوزه حدیثی قم نظیر ابوسمینه می‌‌‌شود. از این رو، می‌‌‌توان گفت که شیخ صدوق، با توسعه سعه صدر پدرش، نقل حدیث از متهمان به غلو را در دستور کار داشته است.

خط ابراهیم بن‌‌‌هاشم

ابراهیم بن‌‌‌هاشم از جمله پرروایت‌‌‌ترین راویان کتب اربعه است که بخش عظیمی از روایاتش را، به ترتیب کثرت، از ابن‌‌‌ابی‌‌‌عمیر، حماد بن‌‌‌عیسی، الحسین بن‌‌‌یزید النوفی، حسن بن‌‌‌محبوب و اسماعیل بن‌‌‌مرار نقل کرده است. عمده روایت او را پسرش علی بن‌‌‌ابراهیم نقل کرده است. بیشترین روایات علی بن‌‌‌ابراهیم در کتب اربعه را کلینی نقل کرده است.

ابراهیم بن‌‌‌هاشم و پسرش در طریق هیچ یک از روایات خلقت نوری اهل‌البیت علیهم السلامقرار ندارند. این امر می‌‌‌تواند از بدبینی ایشان به راویان این قبیل احادیث ناشی شده باشد. جالب است که در کتب اربعه، ابراهیم بن‌‌‌هاشم از محمد بن‌‌‌سنان فقط ۳ روایت نقل کرده، در حالی‌‌‌که احمد بن‌‌‌محمد بن‌‌‌عیسی ۳۵۱ روایت


خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
224

بن‌‌‌الحسن بن‌‌‌ابان در کتب اربعه ۲۴۶ روایت است که ۲۴۳ روایت آن را از الحسین بن‌‌‌سعید الاهوازی نقل کرده است. بدین ترتیب، این احتمال تقویت می‌‌‌شود که وی بیش از آنکه وارث روایی سعد بن‌‌‌عبداللّه از احمد بن‌‌‌محمد بن‌‌‌عیسی باشد، وارث روایی الحسین بن الحسن بن ابان از حسین بن‌‌‌سعید اهوازی است.

علی بن‌‌‌الحسین بن‌‌‌بابویه

علی بن‌‌‌حسین پدر شیخ صدوق است. شیخ صدوق در کتب مختلف خود، با احتساب مکررات، در مجموع بیش از ۱۰۰۰ حدیث از او نقل کرده است. او یک حدیث خلقت نوری عام،۱ یک حدیث خلقت نوری خاص۲ و سه حدیث خلقت نوری خاص پیشین۳ را روایت کرده است. وی دو حدیث از سه حدیث خلقت نوری خاص پیشین را اختصاصاً از راویان غیر متهم به غلو نقل کرده است.۴ اما در طریق دو حدیث دیگرش، یعنی یک حدیث نوری خاص۵ و یک حدیث از سه حدیث نوری خاص پیشین،۶ متهمان به غلوی همچون جعفر بن‌‌‌محمد بن‌‌‌مالک،۷ ابراهیم بن‌‌‌اسحاق و جابر۸ قرار دارند. نقل از متهمان به غلو برای این راوی، دست‌‌‌کم در خصوص نقلش از جابر، را نمی‌‌‌توان یک استثنا دانست؛ چراکه وی در کتب اربعه بر اساس الگوی تکرارشونده خودش یازده حدیث از احمد بن‌‌‌ادریس از

1.. شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۱، ص۹۴.

2.. شیخ صدوق، التوحید، ص۱۶۷.

3.. شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۱، ص۱۸۰؛ همان، ج۲، ص۳۱۳؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۳۳۶.

4.. شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۲، ص۳۱۳؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۳۳۶.

5.. شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۱، ص۱۸۰.

  • نام منبع :
    خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    1398
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    انتشارات دارالحدیث
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 20033
صفحه از 319
پرینت  ارسال به