211
خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین

بگوییم از غیر طریق متهمان به غلو به دست ما رسیده است. در حدیث دوم نیز همه رواتی که بعد از عمر بن‌‌‌اذینه قرار دارند - یعنی حماد بن‌‌‌عیسی، یعقوب بن‌‌‌یزید، سعد بن‌‌‌عبداللّه و علی بن‌‌‌الحسین بن‌‌‌بابویه - از راویان دارای توثیق‌‌‌اند. بدین ترتیب، برای انتساب این نقل به عمر بن‌‌‌اذینه طریق معتبری وجود دارد.

حماد بن‌‌‌عیسی متوفای حدود ۲۰۸، که بیش از ۸۰۰ حدیث در کتاب کافی دارد، راوی یک حدیث خلقت نوری خاص پیشین است.۱ با توجه به توثیق راویان بعد از او مشکلی در انتساب این روایت به او وجود ندارد.

یعقوب بن‌‌‌یزید الانباری، که تا زمان امام هادی علیه السلامزنده بوده است، ۱۲۵ روایت در کتاب کافی دارد. وی راوی سه حدیث خلقت نوری خاص پیشین است.۲ در هر سه روایت، روات بعد از او بر اساس معیارهای رجالی افراد موثقی‌‌‌اند و انتساب نقل این روایت به یعقوب بن‌‌‌یزید اشکالی ندارد.

سدیر صیرفی دو روایت خلقت نوری خاص پیشین۳ را نقل کرده که با توجه به مورد وثوق بودن روات بعد از او در هر دو روایت می‌‌‌توان انتساب نقل این دو روایت به او را مسلم دانست. وی دارای ۷۷ روایت در کتاب کافی است.

عبدالرحمن بن‌‌‌الحجاج یک روایت خلقت نوری خاص را نقل کرده است.۴ وی دوران امامت امام رضا علیه السلامرا درک کرده و دارای حدود ۲۷۰ حدیث در کتاب کافی است.

حسن بن‌‌‌علی بن‌‌‌فضال (متوفای ۲۲۴ق) دارای ۷۵۶ حدیث در کتاب کافی

1.. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص۲۷۴.

2.. شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۱، ص۱۸۰؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج‏۱، ۲۷۵؛ شیخ صدوق، معانی الاخبار، ص۳۹۶.

3.. شیخ صدوق، معانی الاخبار، ص۳۹۶؛ شیخ صدوق، علل الشرایع، ج‏۲، ص۳۱۲-۳۱۳.

4.. شیخ صدوق، معانی الاخبار، ص۳۹۶.


خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
210

ثابت بن‌‌‌دینار ابوحمزه ثمالی (متوفای ۱۵۰) از دیگر روات روایات خلقت نوری اهل‌البیت علیهم السلاماست که بیش از ۳۰۰ حدیث در کافی دارد. روایتی که وی نقل کرده۱ دالّ بر خلقت نوری خاص پیشین است. از آنجا که وی این حدیث را از امام سجاد علیه السلامنقل کرده، احتمال دارد که نخستین فرد معروف از راویان غیر متهم به غلو باشد که در کوفه حدیث خلقت نوری را نقل کرده است. او این روایت را از عمرو بن‌‌‌ثابت ابی‌‌‌المقدام (دارای ۱۰ روایت در کافی)، که ابن‌‌‌غضائری او را جداً ضعیف دانسته۲ و عمرو بن‌‌‌ثابت از ابوسعید العصفری عباد بن‌‌‌یعقوب (دارای ۸ روایت در کافی) نقل کرده است. بعد از ابوسعید العصفوری در سند این روایت محمد بن‌‌‌الحسین زیات همدانی قرار دارد که راوی یک حدیث نوری خاص پیشین۳ نیز است. در هر حال، بر اساس دیدگاه رجالی نرم‌افزار درایة النور این روایت صحیح است و هم راویان بعد از ثابت بن‌‌‌دینار قابل اعتمادند؛ از این رو، انتساب این قول به ثابت بن‌‌‌دینار پذیرفتنی است.

عمر بن‌‌‌اذینه، که دارای ۴۸۵ روایت در کتاب کافی است دو روایت خلقت نوری خاص پیشین را نقل کرده است.۴ منابع رجالی درباره کوفی یا بصری یا مدنی بودن او اختلاف دارند. نجاشی او را «شیخ اصحابنا البصریین» خوانده است.۵ حدیث نخست به لحاظ معیارهای علم رجال معتبر است و اگر دو متهم به غلو در طریق آن، یعنی محمد بن‌‌‌سنان و محمد بن‌‌‌عیسی بن‌‌‌عبید، را حذف کنیم، باز به دلیل آنکه در طریق حدیث در طبقه این دو فرد، راوی دیگری حضور دارد می‌‌‌توانیم

1.. کلینی، الکافی، ج۱، ص۵۳۱.

2.. ابن‌‌‌غضائری، رجال، ص۷۳.

3.. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۲، ص۳۳۶.

4.. شیخ صدوق، علل الشرایع، ج‏۲، ص۳۱۳؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج‏۱، ص۲۷۵.

5.. نجاشی، رجال، ص۲۸۳.

تعداد بازدید : 20592
صفحه از 319
پرینت  ارسال به