205
خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین

متعلق دانست. علی بن‌‌‌محمد بن‌‌‌علان بیشترین تعداد روایاتش (۲۳۲ روایت) در کتب اربعه را از سهل بن‌‌‌زیاد آدمی و (۸۲ روایت) صالح بن‌‌‌ابی‌‌‌حماد رازی نقل کرده است. نجاشی با عبارت «کان أمره ملبسا (ملتبسا) يعرف و ينكر»۱ اعتبار صالح بن‌‌‌ابی‌‌‌حماد را زیر سؤال برده است. علی بن‌‌‌محمد همچنین ۲۷ روایت از اسحاق بن‌‌‌محمد بن‌‌‌احمد نخعی، که فاسد المذهب و معدن التخلیط معرفی شده، نقل کرده است.۲ بدین ترتیب در کل نمی‌‌‌توان علی بن‌‌‌محمد علان را در نقل حدیث خارج از خط متهمان به غلو دانست؛ حتی اگر متهم به غلو نشده باشد.

روات دومین روایت کلینی۳ به ترتیب عبارت‌‌‌اند از جابر، مفضل بن‌‌‌عمر، محمد بن‌‌‌سنان، محمد بن‌‌‌عبداللّه، حسین بن‌‌‌عبیداللّه الصغیر و احمد بن‌‌‌ادریس. در این روایت سه راوی اول، یعنی جابر، مفضل بن‌‌‌عمر و محمد بن‌‌‌سنان از متهمان به غلوند. راوی بعدی این روایت محمد بن‌‌‌عبداللّه است که با خط متهمان غلو بی‌‌‌ارتباط نبوده است. او در کتب اربعه پنج حدیث از صالح بن‌‌‌عقبه بن‌‌‌قیس که متهم به غلو است۴ و سه حدیث از علی بن‌‌‌حسان الهاشمی که غالی و فاسد الاعتقاد۵ و کذاب معرفی شده۶ نقل کرده است. وی همچنین یک حدیث از سلیمان الدیلمی که در رجال کشی از غالیان بزرگ تلقی شده نقل کرده است. حسین بن‌‌‌عبیداللّه الصغیر راوی بعدی است که کشی او را از کسانی دانسته که قمی‌‌‌ها به اتهام غلو از قم اخراج کردند؛۷ نجاشی نیز او را متهم به غلو دانسته است.۸ راوی

1.. نجاشی، رجال، ص۱۹۸.

2.. همان، ص۷۳؛ ابن‌‌‌غضائری، رجال، ص۴۱.

3.. کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۴۲.

4.. ابن‌‌‌غضائری، رجال، ص۶۹.

5.. نجاشی، رجال، ص۲۵۱.

6.. كشی، رجال، ص۴۵۲.

7.. همان، ص۵۱۲.

8.. نجاشی، رجال، ص۴۳.


خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
204

راوی یک حدیث نخستین مخلوق و یک حدیث خلقت نوری خاص) بیش از دیگر راویان در نقل این احادیث سهم داشته‌‌‌اند. همان‌‌‌طور که دیدیم، همه این افراد، غیر از عمرو بن‌‌‌شمر که متهم به ضعف و وضع بود، متهم به غلو بوده‌‌‌اند.

حضور زنجیره‌‌‌وار متهمان به غلو در اسناد احادیث خلقت نوری اهل‌البیت علیهم السلام

سؤال این است که الگوی تکرار روات متهم به غلو در زنجیره اسناد چگونه است. آیا ایشان زنجیره‌‌‌ای از روات بودند که این احادیث را فقط یا عمدتاً از یکدیگر نقل کرده‌‌‌اند یا اینکه ایشان در رأس یا میانه زنجیره روات قرار دارند و مابقی سلسله روات را افراد غیر متهم به غلو تشکیل می‌‌‌دهند؟ روشن است که هر کدام از این الگوها در زنجیره اسناد می‌‌‌تواند دلالت‌‌‌های خاص خود را داشته باشد. پاسخ آن است که دست‌‌‌کم در چهار روایت، اکثر یا تعداد معناداری از حلقه‌‌‌های زنجیره سند را افراد متهم به غلو یا افرادی که ارتباط وثیقی با ایشان دارند تشکیل می‌‌‌دهند. سه روایت از این چهار روایت را کلینی و یک روایت را صدوق نقل کرده است که ذیلا اسناد آنها بررسی می‌‌‌شود.

در طریق روایت نخست که کلینی آن را نقل کرده است،۱ بعد از امام صادق علیه السلامبه ترتیب دو راوی مدرسه کوفه مفضل و علی بن‌‌‌حماد و سه راوی مدرسه قم ابوسمینه، سهل بن‌‌‌زیاد و علی بن‌‌‌محمد علان کلینی قرار دارند که همگی، به جز علی بن‌‌‌محمد که نجاشی او را «ثقه» و «عین» دانسته به غلو متهم شده‌‌‌اند.۲ علی بن‌‌‌محمد بن‌‌‌علان کلینی را، به‌‌‌رغم متهم نشدن به غلو، می‌‌‌توان به لحاظ کثرت نقل از مشایخ متهم به غلو، اگر نه در عقیده، در نقل حدیث به خط متهمان به غلو

1.. کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۴۱.

2.. نجاشی، رجال، ص۲۶۰.

تعداد بازدید : 20623
صفحه از 319
پرینت  ارسال به