199
خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین

اندیشه جابر حرکت می‌‌‌کرده و اگر جابر را در زمان خود در معرض اتهام به غلو بدانیم، طبیعتاً او نیز در معرض این اتهام قرار می‌‌‌گیرد.

محمد بن‌‌‌سنان

محمد بن‌‌‌سنان دو روایت خلقت نوری خاص پیشین،۱ یک روایت خلقت نوری خاص۲ و یک روایت نخستین مخلوق۳ را روایت کرده است. نجاشی او را ضعیف دانسته۴ و شیخ طوسی علاوه بر تأیید تضعیف، برخی از کتب او را مشتمل بر غلو و تخلیط دانسته۵ و دو طریق برای خودش به آثار غیر تخلیطی و غیر غالیانه ابن‌‌‌سنان ذکر کرده است. در یکی از این دو طریق محمد بن‌‌‌علی صیرفی قرار دارد که، همان‌‌‌طور که خواهیم دید، متهم به غلو است. از مجموع احادیثی که کشی درباره محمد بن‌‌‌سنان نقل کرده می‌‌‌توان دریافت که سعد بن‌‌‌عبداللّه و احمد بن‌‌‌محمد بن‌‌‌عیسی درباره او در مجموع نظر مثبتی داشته‌‌‌اند.۶

در مقابل، فضل بن‌‌‌شاذان و شاگردش، علی بن‌‌‌محمد بن‌‌‌قتیبه، نظری بس منفی درباره او و محمد بن‌‌‌علی ابوسمینه داشته‌‌‌اند.۷ محمد بن‌‌‌سنان پرروایت است و در بسیاری از ابواب حدیث نقل کرده است. با توجه به دیدگاه‌‌‌های نسبتاً مثبتی که در کتب رجال از احمد بن‌‌‌محمد بن‌‌‌عیسی و سعد بن‌‌‌عبداللّه درباره وی نقل شده۸ و نیز

1.. کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۴۲؛ شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۲، ص۳۱۳.

2.. شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۱، ص۱۱۷.

3.. کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۴۱.

4.. نجاشی، رجال، ص۳۲۸.

5.. شیخ طوسی، الفهرست، ص۴۰۶.

6.. کشی، رجال، ص۵۰۳.

7.. کشی، رجال، ص۵۴۶.

8.. همان، ص۵۰۲، ۵۰۷.


خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
198

روایت) و آثار شیخ صدوق (۱۹۹ روایت) ۱ نشانه آن است که قمی‌‌‌ها او را جزو غلات محسوب نمی‌‌‌داشتند.

عمرو بن‌‌‌شمر

عمرو بن‌‌‌شمر راوی یک حدیث خلقت نوری خاص پیشین۲ و یک حدیث خلقت نوری خاص۳ است، که هر دو حدیث خود را از جابر بن‌‌‌یزید جعفی نقل کرده است. وی شاگرد خاص جابر بوده و ۱۵۷ روایت از ۱۷۷ روایت خود در کتب اربعه۴ را از جابر نقل کرده است. بسیاری از روایات او متضمن مقامات والا برای امامان علیهم السلام است. عمرو بن‌‌‌شمر راوی اصلی کتب جابر بوده است.۵ وی را می‌‌‌توان در طبقه بعد از جابر و هم‌‌‌طبقه با مفضل دانست.

عمرو متهم به غلو نشده است؛ اما ابن‌‌‌غضائری او را تضعیف کرده است.۶ به گفته نجاشی، در کتب جابر چیزهایی اضافه شده که گفته می‌‌‌شود برخی از آنها را عمرو بن‌‌‌شمر اضافه کرده است.۷ به‌‌‌رغم متهم نشدنش به غلو، ارتباط وثیق او با جابر و اتهام افزودن مطالبی به آثار جابر نشان می‌‌‌دهد که به لحاظ اندیشه در مسیر

1.. این آمار استعجالی است و از نرم افزار اسناد صدوق گرفته شده است. روشن است که برای تدقیق این آمار باید روایات تکراری را در آثار صدوق کنار گذاشت که در این صورت احتمالاً درصد روایات مفضل در آثار وی تقلیل خواهد یافت؛ اما همین آمار بدوی نیز می‌‌‌تواند حاکی از اعتبار روایات وی در نظر صدوق باشد.

2.. شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۱، ص۱۸۰.

3.. نعمانی، الغیبة، ص۹۳.

4.. کلیه اطلاعات آماری راجع به تعداد روایات هر راوی در کتب اربعه برگرفته از نرم افزار درایه النور است. بدین ترتیب، محدودیتی که در این نرم افزار در لحاظ نکردن مشیخه‌‌‌ها در اسناد وجود دارد، به تحقیق حاضر راه یافته است.

5.. نجاشی، رجال، ص۱۲۹.

6.. ابن‌‌‌غضائری، رجال، ص۷۴.

7.. نجاشی، رجال، ص۲۸۷.

  • نام منبع :
    خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    1398
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    انتشارات دارالحدیث
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 19964
صفحه از 319
پرینت  ارسال به