179
خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین

در روایتی تفاوت نبوت و امامت بر اساس خلقت نوری تبیین شده است. خداوند نوری آفرید که «اصل» و «فرع» داشت و فرع همچون شعاعی از اصل بود. اصل این نور نبوت بود که به حضرت محمد صلی الله علیه و الهتعلق گرفت و فرع آن امامت بود که به علی علیه السلامرسید: «هَذَا نُورٌ مِنْ نُورِی أَصْلُهُ نُبُوَّةٌ وَ فَرْعُهُ إِمَامَةٌ أَمَّا النُّبُوَّةُ فَلِمُحَمَّدٍ عَبْدِی وَ رَسُولِی وَ أَمَّا الْإِمَامَةُ فَلِعَلِی حُجَّتِی وَ وَلِیی».۱

در روایتی اشاره‌ شده که اهل‌البیت علیهم السلامبه دلیل اینکه از نور و رحمت خداوند آفریده شده‌اند، چشم بینا، گوش شنوا، و زبان گویای خدایند که خداوند با آنان گناهان را می‌زداید، ظلم را دفع می‌کند، رحمت را نازل می‌کند، زندگان را می‌میراند، مردگان را زنده می‌کند، مخلوقاتش را امتحان می‌کند و در میان ایشان داوری می‌کند:

۰.«خَلَقَهُمْ مِنْ نُورِهِ وَ رَحْمَتِهِ... فَهُمْ عَینُ اللّه النَّاظِرَةُ وَ أُذُنُهُ السَّامِعَةُ وَ لِسَانُهُ النَّاطِقُ فِی خَلْقِهِ بِإِذْنِهِ.... فَبِهِمْ یمْحُو السَّیئَاتِ وَ بِهِمْ یدْفَعُ الضَّیمَ وَ بِهِمْ ینْزِلُ الرَّحْمَةَ وَ بِهِمْ یحْیی مَیتاً وَ بِهِمْ یمِیتُ حَیاً وَ بِهِمْ یبْتَلِی وَ بِهِمْ یبْتَلِی خَلْقَهُ وَ بِهِمْ یقْضِی فِی خَلْقِهِ».۲

از برخی روایات می‌توان دریافت که حتی حالات نفسانی انسان مؤمن در دنیا بی‌ارتباط با خلقت پیشینش نیست. در روایتی، راوی از امام صادق علیه السلاموجه اندوه‌هایی را می‌پرسد که بدون عامل خارجی بر دل انسان وارد می‌شود و امام علیه السلام‏ توضیح می‌دهد:

۰.«آن اندوه و شادی از ما به شما می‌رسد. هر گاه ما اندوهگین یا شاد شویم شما نیز چنین می‌‌‌شوید؛ چراکه ما و شما از نور خدا هستیم و خداوند ما و طینت ما و طینت شما را یکی قرار داده است... شیعیان ما از نور خدا خلق شده‌اند و به او باز می‌گردند».۳

1.. شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۱، ص۱۷۴- ۱۷۵.

2.. شیخ صدوق، التوحید، ص۱۶۷.

3.. شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۱، ص۹۳-۹۴.


خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
178

او حسن و حسین علیه السلاممتولد شوند. در ادامه نور پیامبر صلی الله علیه و الهدر نسل امامان از فرزندان امام حسین علیه السلامادامه یافت و نور علی علیه السلامدر فرزندان حسن علیه السلاممنتقل شد.۱

بر اساس روایتی دیگر، خداوند نور فاطمه علیها السلام را از صلب پیامبر صلی الله علیه و الهو امامان را از نور حضرت فاطمه علیها السلام برون آورده است.۲ روایتی هم اختصاصاً از خلقت نوری و خلقت دنیوی حضرت فاطمه زهرا علیها السلامسخن می‌گوید. به موجب این روایت، آنگاه که خداوند اراده کرد فاطمه علیها السلام را از صلب پیامبر صلی الله علیه و الهبرون آورد، او را سیبی در بهشت قرار داد و آن سیب را جبرئیل از بهشت همچون ارمغانی الهی تقدیم پیامبر صلی الله علیه و الهکرد تا آن را میل کند.۳

هماهنگی شأن اهل‌البیت علیهم السلامدر دنیا و در عوالم پیشین

دسته‌ای از روایات شأن اهل‌البیت علیهم السلامدر این عالم را با شأن آنان در عوالم پیشین مرتبط دانسته‌اند و حتی دومی را نتیجه اولی انگاشته‌اند. در روایتی گفته شده علت اینکه ملائکه مأمور شدند به آدم سجده کنند این بود که نور اهل‌البیت علیهم السلامدر صلب او قرار گرفته بود و سجده بر آدم در حقیقت تعظیم و گرامیداشت اهل‌البیت علیهم السلامبود.۴

1.. شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۱، ص۲۰۹. سند این حدیث به دلایل متعدد، از جمله ناشناخته بودن دو تن از راویان واقع در سند، یعنی منذر الشراك و أسلم بن‌‌‌ميسرة العجلی، بسیار ضعیف است. حدس نگارنده آن است که محافل زیدیِ طرفدار سادات حسنی در این روایت دست برده‌‌‌اند تا برای این دسته از سادات فضیلتی برابر با امامان نسل امام حسین علیه السلامقائل شده باشند. شاهد این مدعا حضور عیسی بن‌‌‌مهران المستعطف در سند حدیث است. منابع رجالی اهل تسنن نشان می دهند كه وی از برخی زیدیان حدیث نقل می‌‌‌کرده است (ابن عساکر، تاریخ دمشق، ج۱۹، ص۴۶۰). در رجال شیعه عناوین کتب وی ذکر شده، ولی خودش توثیق نشده است. درکتب اهل تسنن به دلیل احادیثی که در معايب خلفا نقل می‌‌‌کرده به شدت مذمت شده است (الخطیب البغدادی، تاریخ بغداد، ج۱۱، ص۱۶۷).

2.. شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۱، ص۱۸۰.

3.. شیخ صدوق، معانی الاخبار، ص۳۹۷.

4.. شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا، ج۱، ص۲۶۳.

  • نام منبع :
    خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    1398
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    انتشارات دارالحدیث
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 19903
صفحه از 319
پرینت  ارسال به