می‌گشتیم و به ملائکه تسبیح و تهلیل و تحمید را می‌آموختیم».^۱ در روایتی، بدون آنکه ذکری از ملائکه به میان آید، آمده است که اهل‌البیت علیهم السلامانواری بر حول عرش بودند که اهل آسمان به تبع تسبیح ایشان تسبیح می‌گفتند تا آنگاه که اهل‌البیت علیهم السلامبه زمین هبوط کردند؛ در این زمان اهل زمین به تبع تسبیح ایشان تسبیح گفتند.^۲

اطلاع پیشین اهل‌البیت علیهم السلاماز عوالم پیشین

در میان روایات خلقت نوری و روایات دال بر اولین مخلوق بودن اهل‌البیت علیهم السلامتنها دو روایت یافت شد که می‌‌‌توانند حاکی از علم پیشین اهل‌البیت علیهم السلامدر عالم انوار به عوالم پیشین باشند.

یک روایت اهل‌البیت علیهم السلامرا نخستین مخلوق می‌داند و تأکید می‌کند که خداوند پس از آنکه دیگر مخلوقات را آفرید علم به آن‌ها را به اهل‌البیت علیهم السلامداد: «کنَّا عِنْدَ رَبِّنَا لَیسَ عِنْدَهُ أَحَدٌ غَیرُنَا... حَتَّی بَدَا لَهُ فِی خَلْقِ الْأَشْیاءِ فَخَلَقَ مَا شَاءَ کیفَ شَاءَ مِنَ الْمَلَائِکةِ وَ غَیرِهِمْ ثُمَّ أَنْهَی عِلْمَ ذَلِک إِلَینَا».^۳ گرچه این روایت از علم اهل‌البیت علیهم السلامبه کل مخلوقات خبر می‌دهد، امکان دارد عبارت «أَنْهَی عِلْمَ ذَلِک إِلَینَا» ناظر به علمی باشد که در عالم کنونی و به اهل‌البیت علیهم السلامداده شده است، نه در عوالم پیشین. لکن روایت دیگر تصریح می‌کند که اهل‌البیت علیهم السلامنخستین مخلوقات و شاهد بر خلقت جمیع مخلوقات بعدی بودند: «ثُمَّ خَلَقَ جَمِیعَ الْأَشْیاءِ فَأَشْهَدَهُمْ خلقها».^۴

مضامینی را می‌‌‌آوریم که در احادیث خلقت نوری به‌روشنی بیان شده‌اند. در تعدادی از احادیث آمده است که اهل‌البیت علیهم السلام، بعد از خلقت نخستین خود، مشغول تسبیح خداوند شدند.^۱ در روایتی طولانی، که از طریق سفیان ثوری از امام صادق علیه السلامنقل شده، آمده است که همراه حضرت محمد صلی الله علیه و الهحجاب‌های متعددی، از قبیل حجاب قدرت، حجاب رحمت و غیره آفریده شد و آن حضرت چندین هزار سال در هر کدام قرار داشت و در هر کدام مشغول گفتن ذکر خاصی بود که با تسبیح الهی آغاز می‌شد.^۲

در روایات دیگر نیز علاوه بر تسبیح، یادکردهای دیگر الهی به این انوار نسبت داده شده است: مانند تهلیل (گفتن لا اله الا اللّه)، تحمید (گفتن الحمد لله)، تکبیر، تمجید و تقدیس خداوند.^۳ در روایت دیگر، طعام حضرت فاطمه علیها السلام به هنگام خلقت نخستینش تسبیح و تهلیل و تحمید خدا دانسته شده است.^۴

روایات به‌روشنی گویای آن‌‌‌اند که اهل‌البیت علیهم السلاماین عبادت را به‌‌‌تنهایی انجام می‌دادند، تا آنکه ملائکه آفریده شدند. ملائکه با مشاهده تسبیح و تمجید اهل‌البیت علیهم السلام، چگونگی آن را از ایشان یاد گرفتند. روایتی می‌گوید اهل‌البیت علیهم السلامعامدانه و آگاهانه تسبیح و تمجید الهی را به ملائکه آموختند؛ یعنی اهل‌البیت علیهم السلامدقیقاً برای اینکه ملائکه حمد و تسبیح الهی را یاد بگیرند، حمد و تسبیح کردند و اگر این کار را نمی‌کردند، ملائکه از معرفت خداوند عاجز بودند.^۵ در روایت دیگری که شیخ صدوق از کتاب محمد بن‌‌‌بحر شیبانی، معروف به رهنی، نقل می‌کند، امام سجاد علیه السلامفرمود: «ما اشباحی از نور بودیم که بر گرد عرش رحمان