169
خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین

سال قبل از دنیا آفریده شدند.۱ در یک روایت هم خلقت انوار چهارده معصوم، چهارده هزار سال قبل از خلقت مخلوقات دانسته شده است.۲

در روایتی خلقت نور محمد صلی الله علیه و اله ۱۲۴هزار سال قبل از خلقت آسمان و زمین و عرش و کرسی و پیامبران دانسته شده است.۳ اختلافی که در این روایات از حیث تعیین میزان تقدم زمانی اهل‌البیت علیهم السلامبه چشم می‌‌‌خورد، می‌‌‌تواند از تفاوت مبدأ محاسبه زمان تقدم ناشی شده باشد؛ چراکه به صورت طبیعی مقدار زمان تقدم اهل‌البیت علیهم السلامبر کل مخلوقات، با میزان تقدم ایشان بر خصوص دنیا و نیز میزان تقدم ایشان بر آدم، که هر کدام در روایتی جدا بیان شده، متفاوت است. همچنین محتمل است که روات این احادیث اصل تقدم خلقت اهل‌البیت علیهم السلامرا به خاطر سپرده باشند، ولی درباره زمان آن دچار خطا شده باشند. روشن است که بررسی این احتمالات نیاز به رسیدگی موردی به تک‌‌‌تک احادیث دارد که مجال دیگری را می‌‌‌طلبد.

مکان استقرار انوار اهل‌البیت علیهم السلام

تعداد قابل توجهی از روایات، محل استقرار انوار اهل‌البیت علیهم السلامرا مرتبط با عرش الهی دانسته‌اند. برخی از روایات «یمنة العرش» (طرف راست عرش) را محل استقرار اهل‌البیت علیهم السلامبه هنگام خلقت نوری می‌دانند.۴ در روایتی دیگر، محل نور اهل‌البیت علیهم السلام (و شیعیان) «حول عرش» الهی دانسته شده است۵ و در روایت دیگر،

1.. شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۱، ص۲۰۹.

2.. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص۲۷۵.

3.. شیخ صدوق، الخصال، ج۲، ص۴۸۲.

4.. شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۱، ص۱۳۴؛ شیخ صدوق، معانی الاخبار، ص۵۶.

5.. کلینی، الکافی، ج۳، ص۴۸۴.


خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
168

پیشین ذکر شده است. به نظر می‌‌‌رسد بین این دو دسته از روایات تعارضی در کار نیست؛ چراکه می‌‌‌توان تصور کرد همه انسان‌‌‌ها دارای وجود ظلی باشند؛ اما اولین ظل نوری که آفریده شد، ظل اهل‌البیت علیهم السلامباشد با همان امتیازاتی که در روایات ذکر شده است. نظیر این سخن درباره دو عالم ارواح و ذرّ نیز صادق است: همه انسان‌‌‌ها، از جمله اهل‌البیت علیهم السلام، در عالم ارواح و ذرّ حضور داشته‌‌‌اند؛ اما ارواح و ذرّهای اهل‌البیت علیهم السلامواجد امتیازاتی خاص بوده‌‌‌اند که در روایات ذکر شده است.

زمان خلقت انوار اهل‌البیت علیهم السلام

روایات برای خلقت نوری اهل‌البیت علیهم السلام و اینکه چه مدت، یا به تعبیری چند سال، قبل از خلقت عالم بوده زمان تعیین کرده‌اند. در روایتی آمده است که خداوند در وحدانیت خویش متفرد بود، سپس محمد صلی الله علیه و اله و علی و فاطمه علیهما السلام را خلق کرد و ایشان «هزار دهر» (الف دهر) مکث کردند تا آنکه خداوند همه اشیا را آفرید.۱ در برخی از روایات، این اتفاق دو هزار سال قبل از خلقت آدم۲ و در روایت دیگر، دو هزار سال قبل از آفرینش مخلوقات دانسته شده۳ است. در روایتی پیامبر صلی الله علیه و اله، بدون آنکه واژه «نور» را به کار برد، توضیح می‌دهد که خداوند سه هزار سال پیش از آفرینش آدم، آبی را در زیر عرش آفرید و آن را در بلوری سبز قرار داد و پس از خلقت آدم همان آب را به صلب آدم منتقل کرد تا در نسل او منتقل شود و در نهایت پیامبر صلی الله علیه و الهو علی علیه السلاماز آن آفریده شوند.۴ در روایتی آمده است که ایشان هفت هزار

1.. کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۴۱.

2.. شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۱، ص۱۳۴؛ شیخ طوسی، الأمالی، ص۳۰۵.

3.. شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۱، ص۱۷۴.

4.. شیخ طوسی، الأمالی، ص۳۱۳.

  • نام منبع :
    خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    1398
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    انتشارات دارالحدیث
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 20092
صفحه از 319
پرینت  ارسال به